فاطمه شایگان / مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران در رویداد ۹ ژانویه ابتدا تجربه خود را در حوزه رمزراز مطرح کرد و گفت: «این که چرا من اینجا حضور دارم، برای خودم هم جای سؤال است؛ زیرا هیچ اطلاعاتی در زمینۀ رمزارز و بلاکچین ندارم. تنها کاری که انجام داده‌ام آن بود که چند سال قبل، تعدادی ماینر خریدم و یک فارم کوچک در حد یک باغچه راه انداختم؛ طی چند ماه، خیلی سریع، این کار ممنوع شد و ادارۀ برق جلوی آن را گرفت. چند سال بعد که دلار گران شد، ماینرها را فروختم و از طریق آنها سود بدست آوردم. کل تجربۀ من از رمزارز همین است.»
اثرات محیط بر کسب‌وکارها
نوربخش در ادامه درباره تاثیر محیط بر کسب‌وکارها بیان کرد: «اینجا قرار است در مورد محیط حرف بزنم. آقای «استروالدر» در کتابی که در سال 2010 به عنوان «خلق مدل کسب‌وکار» به انتشار رساند؛ در فصول آخر، راجع به تأثیر محیط بر کسب‌وکارها گفته است. او یک مدل، فارغ از همۀ مدل‌هایی که تاکنون می‌شناسیم را ارائه کرده است. او عنوان کرده است که کسب‌وکارها در خلاء زندگی نمی‌کنند و باید شرایط محیطی آنها را مورد بررسی قرار دهیم و از آنجا به یک سری استراتژی برسیم. Key trends، نیروهای بازار، نیروهای اقتصاد کلان و نیروهای صنعت، چهار گروه از نیروهایی هستند که بر کسب‌وکارها تأثیر می‌گذارند و در این کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌اند. همچنین 18 پارامتر را برای مطالعۀ محیط، مورد توجه دانسته است.»
او در ادامه گفت: «توصیه من این است که برای تدوین استراتژی سازمانی خود از این روش‌ها بهره ببرید و بعد از طراحی کسب‌وکار،تحلیل محیطی انجام دهید تا به یک استراتژی مطلوب سازمانی برسید. تعدادی از متغیرهای این 18 پارامتر را به معرض گفتگو می‌گذارم؛ گرچه موضوع جدیدی نیست. اولین آنها نیروهای اقتصاد کلان و مسائل بازار مالی است. همه می‌دانیم که تأثیر تحریم و فشارهای بین‌المللی بر هیچ کسب وکاری را نمی‌توان نادیده گرفت. خیلی وقت‌ها قراردادی منعقد می‌شود، مجوزهای آن را دریافت می‌کنیم و کسب‌وکاری را پیش می‌بریم؛ اما بعد از آن به دلیل تحریم مجبور به توقف آن کار می‌شویم. این یکی از موانع اصلی رشد نوآوری در کشور به شمار می‌رود.»
تغییر نرخ ارز و کاهش منابع مالی از عوامل محیطی اثرگذار
رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به مباحث بیمه و تورم اظهار کرد: «بیمۀ تأمین اجتماعی دچار مشکلات فراوان است؛ از قبیل بدهی‌های دولت و سرمایه‌گذاری‌های اشتباه در شستا که آن سازمان را به ورشکستگی کشانده و فشار زیادی از این بابت به سازمان‌ها وارد می‌شود. در قانون بودجۀ سال آینده نیز افزایش شدید مالیات را شاهد خواهیم بود. تورم، تغییر نرخ ارز و کاهش منابع مالی از دیگر عوامل محیطی اثرگذار بر بازار کسب‌وکار هستند. امروز به هر بانکی که مراجعه کنید، مکان استفاده از وام‌هایی که قبلاً وجود داشت را به دست نمی‌آورید؛ یکی از دلایل آن کنترل تورم است. دولت به این نتیجه رسیده که با کاهش سرعت خلق پول می‌تواند تورم را کنترل کند. این یک استراتژی است که از لحاظ تئوری جواب می‌دهد؛ ولی اتفاقی که برای کسب‌وکارها می‌افتد، مضیقۀ تأمین مالی است. برای ایجاد یک مدل، باید بنویسید که کدام از این موارد بر کسب‌وکار شما تأثیر زیاد و کدام‌ها تأثیر اندکی دارد. تمام 18 پارامتر را مطالعه می‌کنید و آنهایی که تأثیرگذار هستند را مشخص می‌سازید تا به استراتژی مطلوب برسید.»
وب سایت لاتیک دات‌آی‌آر
طبق گفته مازیار نوربخش، قوانین و مقررات کشور، همیشه با چالش‌های زیادی همراه است. قانون را مجلس به تصویب می‌رساند و در اختیار عموم می‌گذارد؛ اما مقرره را، طبق گزارش اخیر وزارت اقتصاد، 600 سازمان می‌نویسند و در وب سایت‌هایشان می‌گذارند. او در ادامه افزود: «خوشبختانه، یک وب سایت به نام «لاتیک دات‌آی‌آر» شکل گرفته که همۀ سازمان‌ها را ملزم ساخته تا تمام مقرره‌هایشان را ابتدا به صورت پیش‌نویس بر این وب سایت بگذارند و چنانچه 15 یا 20 روز بگذرد و هیچ نظر یا نکتۀ اصلاحی درباره آن گفته نشود؛ می‌توانند مقرره را منتشر کنند. بدین ترتیب، اگر یک مقرره بیاید که پیش‌نویس آن در سایت مذکور نباشد، می‌توان به وزارت اقتصاد شکایت و از اجرای آن جلوگیری کرد.»
او در ادامه به موضوع مهاجرت نیروهای نخبه و متخصص پرداخت و گفت: «ما با مهاجرت نیروهای نخبه و متخصص مواجهیم. دوست عزیزی در دولت می‌گفت: شاید 100 یا 200 نفر نخبه به خارج از کشور برونداتفاق خاصی نمی‌افتد؛ اما به این نکته توجه نداشت که در مورد نخبگان، کمیت مهم نیست، کیفیت مهم است؛ امثال مریم میرزاخانی شاید در دنیا فقط یک نفر باشد؛ و همان یک نفر هم می‌رود. مهاجرت نیروی انسانی، هم هزینۀ کسب‌وکارها را بالا می‌برد و هم کیفیت آن را تحت تأثیر می‌گذارد. در مورد کیفیت اینترنت و فیلترینگ هم بهتر از من می‌دانید. انجمن تجارت الکترونیک یک گزارش پیرامون کیفیت اینترنت آماده کرده است که روز دوشنبه برای بار دوم در اتاق بازرگانی رونمایی می‌کنیم و در اختیار عموم قرار می‌دهیم. می‌دانید که تأثیر فیلترینگ بر کسب و کارها شدید است. وزیر تلاش کرد که گوگل پلی را از فیلتر در آورد ولی نتوانست.»
انحصار زیرساخت‌های مخابرات و صنایع پایه
رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه موضوع خیلی دردناک مربوط به مجوزها است، گفت: «مشکل مجوز، فعالیت شرکت‌ها را فلج می‌گذارد. یک شرکت عادی سخت‌افزاری، مانند شرکتی که من در آن فعالیت می‌کنم، بین 10 تا 12 مجوز باید دریافت کند. گاهی اوقات گرفتن مجوز افتا یا مجوزهای دیگر مراحل طولانی دارد و چند ماه فرصت کسب‌وکار را به هدر می‌دهد. آخرین مشکل، فضای بروکراتیک و اداری پیچیده‌ای است که توأم با فساد می‌شود. می‌دانید که شاخص شفافیت ایران در بین 180 کشور، در رتبه 144 است. ما جایگاه بسیار پایینی، حتی نسبت به رقبای منطقه‌ای داریم. این موضوع نیز فشار زیادی را به کسب‌وکارها وارد می‌کند. علاوه بر آن، یک جنبۀ قضیه هم مربوط به سازمان‌هایی مثل سازمان نظام صنفی و اتاق بازرگانی است که وظیفۀ مطالبه‌گری دارند. این که آیا وظیفه‌شان را خوب انجام دهند یا نه؛ این که چه افرادی در آنجا قرار می‌گیرند؛ درباره‌اش بحث نمی‌کنیم؛ ولی ماهیت چنین سازمان‌هایی این است که نیازهای کسب‌وکارها و مشکلاتشان را مطالبه‌گری کنند و به نتیجه برسانند.»
او در ادامه توضیح داد: «در زمینۀ ادارۀ هر تشکل، «مدل اشمیتس» می‌تواند مورد توجه باشد. او می‌گوید که اگر تشکل‌ها بیش از حد به حاکمیت نزدیک شوند؛ تبدیل به کارگزاران حاکمیت می‌گردند و اگر از حاکمیت دور باشند، تبدیل به اپوزیسیون می‌شوند و به نتیجه‌ای نمی‌رسند. پس همیشه باید نوعی تعادل منطقی در نزدیک و دور شدن تشکل‌ها از حکومت وجود داشته باشد. ما باید به درکی صحیح از مسائل و مشکلات موجود دولت و حاکمیت برسیم و می‌توانیم از مدل تحلیل محیطی که توضیح دادم برای تدوین استراتژی استفادۀ زیادی انجام دهیم. ابتدا یک بیزینس‌مدل برای کسب‌وکار می‌نویسیم؛ ارزش‌ها و مشتریان و سایر موارد را به رشتۀ تحریر در می‌آوریم؛ سپس با توجه به 18 پارامتر تحلیل محیطی؛ می‌توانیم استراتژی‌های مناسب کسب و کار را شکل دهیم.»
اتاق بازرگانی و اکوسیستم بلاکچین
مازیار نوربخش در پاسخ به این سوالات که کسانی که در اکوسیستم بلاکچین، رمزارز و دارایی‌های دیجیتال ایران فعالیت می‌کنند، اساساً چه چیزی می‌توانند از اتاق بازرگانی بگیرند یا چه‌کاری را از آن طریق جلو ببرند؟ آیا اصلاً موضوعی قابل جلو بردن برای این اکوسیستم در اتاق بازرگانی وجود دارد؟ پاسخ داد: «امکان دارد که کیفیت تشکل‌ها بالا و پایین شود؛ این بستگی به آدم‌هایی دارد که مسئولیت آن را قبول می‌کنند؛ بستگی دارد که چه اندازه وقت بگذارند و در پی طرفداری باشند. مسئلۀ کشور ما این است که تشکل‌های حوزه بلاکچین زیادند در حالی که صدای واحدی به حاکمیت نمی‌رسد. زمانی که خود را در جایگاه حاکمیت قرار می‌دهید، متوجه می‌شوید که هر کسی که یک حرفی می‌زند و صحبت‌ها به صورت یکپارچه نیست.»
او در ادامه گفت: «در واقع زمانی که متولی امور، تخصص نداشته باشد، نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند؛ بنابراین مسائل روی زمین می‌ماند. هر مسئله‌ای که با هر ارگان و سازمانی داشته باشیم؛ دسترسی اتاق بازرگانی و افراد مؤثر آنجا بهتر از دیگر ارگان‌ها است. بهترین کار این خواهد بود که مسئله را شفاف برای آنها در اتاق بازرگانی مطرح سازیم. بهترین کار یک تشکل همین است. اگر مسئله برای حاکمان شفاف باشد، نصف مشکلات حل می‌شود؛ چه به نتیجه برسد چه نرسد. ما در محیطی بسیار پرتلاطم هستیم پس باید سناریوها و آمادگی‌های خاصی برای مقابله با شرایط غیرمنتظره داشته باشیم. بسیاری جاها، به جای این که به رشد و توسعۀ کار بیاندیشیم، باید فقط به فکر زنده ماندن باشیم.»
