عکس: نسیم اعتمادی
محمد قاسمی، مدیرعامل مزدکس در این مصاحبه با رسانه رمزارز به گفتگو درباره بلوغ اولیه بازار کریپتو پرداخته و تاکید کرده است که باید به سمت استفاده کاربردی از فناوری بلاکچین برویم. قاسمی از کشورهای پیشرو در تغییرات مالی وابسته به نوآوری گفته و توضیح داده است که این تحولات چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد. او همچنین به ارزیابی فضای رمزارزی ایران و سرمایه‌گذای خارجی در این حوزه پرداخته است.
این مطلب پیش از این در رمزارز چهل‌وسوم منتشر شده است. در ادامه گفتگو با مدیرعامل مزدکس را خواهید خواند.
امروز شاهد توسعه فناوری بلاکچین و رمزارزها در حوزه بانک‌ها و بازار سرمایه هستیم، چه چیزی این فناوری را برای بازارهای مالی جذاب کرده است؟
بعد از اینکه در سال ۲۰۰۹ بیت‌کوین و فناوری بلاکچین معرفی شد، بازارهای مالی دنیا در زمینه کریپتو بیشتر به این فکر می‌کردند که قرار است بحث تبادلات مالی و پرداخت دچار تغییر و تحول عمده شود و به‌نوعی واسطه بانک‌ها در این میان از بین برود یا کاهش یابد.
در این زمینه فناوری بلاکچین جلوتر آمد و کارکردهایش را نشان داد، اما تقریباً بعد از سال ۲۰۱۳ و به وجود آمدن اتریوم، بحث قراردادهای هوشمند با آن آغاز شد. دنیا متوجه شد که فناوری بلاکچین غیر از بحث انتقال همتابه‌همتایی که داشت، می‌تواند از امکان هوشمندسازی هم برخوردار باشد.
در سال ۲۰۱۷ بحث آی‌سی‌او‌ها (ICO) پیش آمد و اینکه می‌تواند حوزه تأمین مالی را هم به نحوی دچار تغییرات عمده کند. تقریباً بعد از سال ۲۰۱۹ بازارهای مالی سنتی دنیا اعم از نهادهای مالی، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و… مشاهده کردند که از زیرساخت فناوری بلاکچین و نوآوری فناوری می‌توانند در راستای به‌روز کردن زیرساخت‌های خود چه استفاده‌هایی داشته باشند.
به هر حال مدت‌ها هیچ اتفاق خاصی در زمینه فناوری این حوزه نیفتاده بود. به همین خاطر از سه، چهار سال پیش این بحث پیش آمد که خود بانک‌های مرکزی می‌توانند با مشتریان و مردم ارتباط بگیرند. بانک‌های مرکزی جایگاه‌شان به این شکل بود که کار سیاست‌گذاری پولی مانند تعیین نرخ بهره را انجام می‌دادند و همچنین فیات را میان بانک‌های تجاری توزیع می‌کردند؛ فناوری این امکان را به بانک‌های مرکزی داد تا به‌طور مستقیم با مشتری ارتباط بگیرند و «کیف پول» نزد بانک مرکزی باشد.
این تغییر بسیار مهم و بزرگی در بستر پولی بود. بر اساس گزارش‌ها بیش از ۹۰ بانک مرکزی در دنیا این کار را تحت عنوان رگولیشن بازار پولی انجام می‌دهند. سپس نهاد سنتی بانکداری از ویژگی فناوری بلاکچین استفاده کرد تا بتواند راحت‌تر به مشتری دسترسی پیدا کند و در این راستا قراردادهای هوشمندی بنویسد که پولش را هوشمند کند.
بازار مالی سه ضلع داد؛ پولی، سرمایه‌ای و بیمه‌ای. نهاد بازار سرمایه هم در طول سه، چهار سال بر اساس تحقیقات توسعه بازاری که انجام شده بود، متوجه شد تحول در بازار سرمایه چطور در حال رخ‌دادن است. مشاهده کردند موضوع توکنایز یعنی آنچه در سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاد، در بحث تأمین مالی می‌تواند با یک تغییر عمده همراه باشد و با توکنایز کردن دارایی‌ها، بازارهایش را بهبود ببخشد.
کدام کشورها در این تغییرات پیشرو بودند؟
آمریکا، سوئیس، آلمان و بسیاری از کشورهایی که سیستم بازار سرمایه پیشرفته‌ای داشتند، این کار را آغاز کردند. در نهایت نیز این جریان به توکنایز دارایی‌های بانکی رسید. به‌طوری که طی یکی، دو ماه قبل، بورس سوئیس، برای اولین‌بار به‌صورت رسمی یک بورس دیجیتال راه انداخت.
مفهوم بورس دیجیتال این است که بانک‌ها را برای اولین‌بار توکنایز کرد و نقل‌وانتقالات و تبادلاتش را بر بستر فناوری بلاکچین انجام داد. بورس آلمان هم تقریباً سه هفته پیش این کار را انجام داد. البته اینها حدود سه سال مشغول تحقیق و توسعه بودند.
بورس آلمان هم در بحث ETFها شروع به توکنایز کرد و دسترسی سرمایه‌گذار را برای سرمایه‌گذاری و معامله روی این بستر فراهم آورد.
این تحولات چه کمکی به بازار سرمایه می‌کند؟
بحث P2P فناوری بلاکچین مدنظر نهاد ناظر نیست، چون او دوست دارد رگولاتور در میان باشد و بر آن تأثیر بگذارد. بازار ۲۴×۷ که کریپتوها با خودشان به همراه آوردند، تمام سرمایه‌گذاران را به این فکر انداخت که بازار می‌تواند ۲۴×۷ باشد و عملاً معنی ندارد که بازارهای بورس فقط چند ساعت در روز کار کنند.
در بهترین حالت بازار فارکس نیز که دهه‌هاست در حال کار کردن است ۲۴×۵ است و شنبه و یکشنبه تعطیل است. سرمایه‌گذاران گفتند باید از این ویژگی برای آنکه یک بازار ۲۴×۷ کار کند، استفاده کنیم؛ توکن‌ها این ویژگی را داشتند.
بحث دیگر هم موضوع تسویه در بازار بورس بود. قاعده تمام بورس‌های دنیا این بود که می‌توانستی یک یا دو روز بعد پولت را دریافت کنی که تأخیر زیادی به حساب می‌آید. فناوری بلاکچین یا کریپتوها اما بحث زمان واقعی تسویه را دارند، یعنی شما همان زمان که بفروشید، می‌توانید پول خود را بردارید و دیگر در مکانیسم‌های سنتی بانکی که تسویه شما را دچار تأخیر می‌کردند، گیر نمی‌کنید. پس اینها خواستند از بحث ۲۴×۷ و همچنین بحث تسویه آنی فناوری بلاکچین استفاده کنند.
در بازار مالی ایران، به‌ویژه بورس آیا در این زمینه کاری انجام شده است؟
ما تقریباً یکی، دو سال است در ایران با توجه به تحقیقات توسعه بازاری که داشتیم، در حال کار کردن در این حوزه هستیم. در یک سال گذشته نیز با سازمان بورس در ارتباط بوده‌ایم و جلسات متعددی با نهادهای مالی برگزار کرده‌ایم.
در حال حاضر توانسته‌ایم این حوزه‌ها را با توجه به تعاملی که با بورس و فرابورس داشتیم تا حد خوبی پیاده‌سازی کنیم. البته شرکت‌های دیگری هم در داخل کشور در این حوزه کار می‌کنند، ولی ما به‌طور تخصصی در بحث بازار سرمایه تمرکز کردیم، چون من خودم یک پیش‌زمینه و تجربه ۲۰ساله در بازار مالی و بورس دارم.
در حال حاضر ما ۱۴ صندوق ETF بورسی را فهرست کرده‌ایم و این امکان را فراهم آورده‌ایم تا به‌صورت ۲۴ساعته در مزدکس معامله شوند.
اخیراً شاهد تغییراتی در زمینه رگولاتوری داخل کشور بوده‌ایم، ارزیابی شما از این تحولات چیست و فکر می‌کنید قدم‌های بعدی در این راستا چه تصمیم‌هایی است؟
اخیراً ریاست محترم جمهور راجع به بحث کریپتوها صحبت کرد و کمیته‌ای برای پیگیری مسائل این حوزه شکل گرفت؛ این اتفاقات حل مسائل این حوزه از جمله رگولیشن را که مهم‌ترین آن بود، در اولویت قرار داده است.
موضوع اینماد برای فعالان این حوزه پیش‌در‌آمد و تا اینجای کار مهم‌ترین اتفاق در زمینه رگولاتوری رمزارزها بوده است. به‌نوعی می‌توان این اتفاق را رسمیت‌بخشی به رمزارزها در ایران دانست. همین که رگولاتور قبول کرده شرکت‌های حقوقی و صرافی‌هایی هستند که کارشان در حوزه رمزارزهاست و برای آنها کد مالیاتی و… تعریف کرده، به خودی خود اتفاق فرخنده‌ای است.
یکی از قدم‌های بعدی در این راستا می‌تواند مشخص‌تر شدن این موضوع باشد که آیا کریپتو را باید ارز در نظر بگیریم یا دارایی. از دید ما این دارایی است تا ارز، زیرا با توجه به بالا و پایین رفتن قیمت آنها، اساساً برای پرداخت یا تبادل استفاده نمی‌شوند. شاید استیبل‌کوین‌ها حکم ارز را داشته باشند، اما کریپتوها بیشتر از جنس سرمایه هستند. در برخی جاهای دنیا هم آن را به‌عنوان کالا در نظر گرفته‌اند.
یکی از پروژه‌هایی که روی آن کار می‌کردید، توکن اوراق بهادار بود. در این زمینه چه کارهایی انجام شده است؟
حدود یک سال است که با سازمان بورس و شرکت‌های آن در حال مذاکره هستیم و درخواست سندباکس داده‌ایم که در حال بررسی است. امیدواریم زودتر بحث رگولیشن آن نهایی شود تا بتوانیم با این اتفاق درخواست سرمایه‌گذاران را بیشتر کنیم و به‌نوعی کمک کنیم نقدشوندگی بازار بالا رود و بعد از آن هم بحث تأمین مالی برای کسب‌وکار را دنبال کنیم.
در حال حاضر فضای جامعه کریپتویی در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما موجی در مارکتینگ کل دنیا داشتیم که در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ اتفاق افتاد و همه فکر می‌کردند هر کریپتویی را بخرند، قرار است چندده‌برابر شود. وقتی بیت‌کوین از بالای۶۰ هزار دلار سقوط کرد و تا زیر ۲۰ هزار دلار هم رسید، خیلی‌ها متوجه شدند که فضای کریپتو آن‌طور که فکر می‌کردند، نیست و مانند بازار سهام و هر بازار مالی دیگری ممکن است مدتی سود داشته باشد، اما اگر فرد حرفه‌ای نباشد، علاوه بر از دست دادن سود خود، زیان هم خواهد کرد.
این موج در کشور ما هم وجود داشت، ولی در حال حاضر اکثریت جامعه این موضوع را فهمیده‌اند. به نظرم این اتفاق یک چرخه از بلوغ مارکت مالی است که ما در ایران به این بلوغ اولیه رسیده‌ایم. در حال حاضر ابزارهای کاربردی مانند همین توکن‌های اوراق بهادار مطرح هستند و ما در ایران نیز مانند دنیا باید به سمت استفاده کاربردی از این فناوری برویم.
یکی از بحث‌هایی که از چند سال پیش مطرح بود، جذب سرمایه‌گذار خارجی از طریق فضای موجود در فناوری بلاکچین و کریپتو است. در حال حاضر در این زمینه چه اتفاقاتی افتاده است؟
تقریباً در این زمینه هیچ کاری انجام نشده است. چالش‌های پیش روی این مسیر، یکی رگولاتوری در ایران است که بانک مرکزی و نهادهای مربوطه باید سازوکاری تعیین کنند تا سرمایه‌گذار خارجی بتواند از این سازوکار برای ورود استفاده بکند.
از سویی طرف خارجی هم باید این اعتماد را پیدا کند که رگولاتور خودشان یا نهادهای ناظر خارجی این اجازه را به او می‌دهند که بیاید و از این طریق بحث تبادلاتش را با ایران انجام دهد