عکس: مریم سعیدپور
ماجرای هک صرافی کوینکس موضوع داغ کامیونیتی رمزارزی ایران در هفته گذشته بوده است. گرچه این صرافی اعلام کرده که همه خسارات احتمالی را جبران می‌کند، با این حال دوباره این موضوع در اکوسیستم رمزارزی ایران مطرح شده که چرا یک صرافی خارجی تا این حد با کاربران ایرانی همکاری داشته و حالا با وجود مشکل، چه کسی مسئول تأمین امنیت دارایی این کاربران است. تمام این بحث‌ها به یک چالش بزرگ‌تر می‌رسد: اساساً چرا با وجود صرافی‌های بزرگ و مطرح در داخل کشور، کاربران ایرانی تمایل دارند فعالیت اصلی خود را در صرافی‌های خارجی ادامه دهند؟
فرهاد فلاح، مدیرعامل صرافی آبان‌تتر عقیده دارد بخشی از این ماجرا به رگولاتوری مربوط است. به گفته او محدودیت‌های متعددی که از سمت رگولاتور به صرافی‌های داخلی تحمیل شده، زمینه‌ساز کوچ کاربران به اکسچنج‌های خارجی است. او همچنین معتقد است بخشی از بی‌میلی به فعالیت در صرافی‌های ایرانی، بستری فرهنگی دارد و نیازمند آگاهی‌بخشی است.
در ادامه گفت‌وگو با فرهاد فلاح در خصوص ریسک فعالیت ایرانی‌ها در صرافی‌های خارجی و همچنین راهکارهایی برای حفظ امنیت را خواهید خواند.
صرافی نامعتبر خارجی یا هویت جعلی؟ مسئله این است!
فرهاد فلاح بیان کرد: «پیش از هر چیزی به کاربران توصیه می‌کنیم که صرف نظر از ایرانی یا خارجی بودن، از صرافی‌های معتبر استفاده کنند زیرا این صرافی‌ها فاکتورهای ریسک را به حداقل می‌رسانند و تحت نظارت‌های شدیدتری هستند.»
به گفته او، کاربران ایرانی چالش‌های عمده‌ای برای استفاده از صرافی‌های رمزارز خارجی دارند و صرافی‌های معتبر خارجی نیازمند احراز هویت کاربر هستند و عمدتاً کاربران ایرانی را نمی‌پذیرند.
کاربران ایرانی برای فعالیت در صرافی‌های خارجی مجبورند تمهیدی برای دور زدن این فرایند هویتی استفاده کنند. به گفته فلاح این دسته از کاربران ایرانی از احراز هویت جعلی استفاده میکنند: «زمانی که کاربر از هویت فِیک استفاده می‌کند در واقع اکانت خود را در معرض ریسک‌های متعدد قرار می‌دهد و اگر به هر دلیلی اکانت مسدود شود، این کاربر نمی‌تواند دارایی خود را آزاد کند. ممکن است با کوچکترین سهل‌انگاری در تغییر آی‌پی حین انجام تراکنش‌ها، هویت ایرانی این کاربران فاش شود و صرافی حساب آنها را مسدود کند.»
در حالت دیگر کاربران ایرانی از صرافی‌های خارجی نامعتبری استفاده میکنند که عمدتاً احراز هویت در آنها الزامی نیست. فلاح در این خصوص مطرح کرد: «ممکن است گفته شود کوینکس صرافی بزرگی بوده، اما باید بپذیریم نسبت به صرافی‌های جهانی چندان معتبر نیست و فعالیت‌های مشکوکی دارد. آن دسته از صرافی‌های خارجی که پشتیبانی فارسی دارند عمدتاً مشکوک هستند.»
به گفته فلاح، مهم‌ترین چالش کاربر ایرانی برای استفاده از پلتفرم‌های تبادل خارجی این است که یا باید از بسترهای نامعتبر استفاده کنند یا مشکلات احراز هویت و ریسک‌های دور زدن آن را بپذیرند.
صرافی خارجی بهتر است، چون هر چیزی خارجی‌اش بهتر است!
مدیرعامل آبان‌تتر تأکید کرد که یکی از علت‌های تمایل کاربران به استفاده از اکسچنج‌های خارجی و اطمینان نداشتن به پلتفرم‌های تبادل ایرانی پیش‌زمینه فرهنگی دارد. فلاح توضیح داد: «به لحاظ فرهنگی این ایده در میان عموم مردم رایج است که همه‌چیز خارجی‌اش بهتر است، پس صرافی هم از این قاعده مستثنی نیست. این پیش‌فرض هم در میان کامیونیتی رمزارز ایرانی وجود دارد که صرافی داخلی امنیت پایین‌تری دارد و نسبت به پلتفرم‌های خارجی ضعیف‌تر است.»
او تأکید کرد: «لزوماً چنین نیست؛ در صرافی‌های معتبر داخلی به‌ندرت با هکی مواجه بوده‌ایم که دارایی کاربر را تحت تأثیر قرار دهد.»
فلاح توضیح داد: «صرافی‌های معتبر داخلی اساساً تیم‌های امنیتی قوی دارند. همچنین این پلتفرم‌ها پاسخگو هستند و در صورتی که اتفاقی بیفتد، نهاد ناظری برای احقاق حقوق کاربر وجود دارد که پیگیر مطالبات ایشان باشد. این در حالی است که کاربر ایرانی حق استفاده از خدمات صرافی‌های خارجی را ندارد و در صورت بروز مشکلی مثل اف‌تی‌ایکس، کاربر ایرانی امکان پیگیری دارایی خود از طریق رگولاتوری خارجی را ندارد و هیچ نهادی پاسخگوی او نیست.»
مدیرعامل آبان‌تتر ادامه داد: «یکی از علت‌هایی که به کاربران مکرراً توصیه می‌شود از صرافی معتبر ایرانی استفاده کنند، به علت تشدید نظارت‌های بالادستی روی این کسب‌وکارهاست. هرچه صرافی بزرگ‌تر می‌شود، نهادهای دولتی نظارت‌های شدیدتری بر آن اعمال میکنند تا مطمئن شوند دارایی کاربران امن است.»
او همچنین اشاره کرد که در صرافی‌های بزرگ و معتبر داخلی، تیم‌های فنی و واحدهای اجرایی بزرگ‌تر و مجرب‌تر هستند و این مجموعه‌ها می‌توانند برای تأمین امنیت کاربران خود، بیشتر هزینه کنند و پروتکل‌های دقیق‌تری را طراحی و پیاده‌سازی کنند.
به بیان مدیرعامل صرافی آبان‌تتر، محدودیت‌های مشخصی که برای معاملات در کشور ما وجود دارد یکی دیگر از دلایل تمایل کاربران به استفاده از صرافی‌های خارجی است.
فلاح معتقد است صرافی‌های ایرانی نه از نظر فنی، بلکه به لحاظ قانونی قادر به ارائه خدماتی مثل بازار آتی نیستند و از این کار منع شده‌اند؛ بنابراین بسیاری از کاربران ایرانی که نیازمند این خدمات هستند، برای رفع آن به صرافی‌های خارجی رجوع میکنند.
چالش صرافی‌های خارجی اثبات ذخایر است، اما چالش ایرانی‌ها مسدودی دارایی پس از اعلام ذخایر است
مدیرعامل آبان‌تتر در پاسخ به این سؤال که صرافی‌های داخلی چه نقشی در مدیریت ریسک و اعتماد کاربران رمزارزی خواهند داشت و چطور امنیت اطلاعات و دارایی کاربران را تضمین میکنند تأکید کرد که این پرسش مختص ایران نیست، بلکه پاسخ آن چالش‌های کل اکوسیستم جهانی رمزارز را در بر می‌گیرد.
فلاح در این خصوص گفت: «با توجه به اینکه رمزارز صنعتی نوپاست، بسیاری مسائل و روندها در آن نهادینه نشده است. سال گذشته اتفاق عجیبی برای اف‌تی‌ایکس رخ داد و مشخص شد که این صرافی دارایی کاربران و توانایی پرداخت آن را ندارد. پس از آن این دغدغه به صورت عمومی مطرح شد که دارایی کاربران به چه شکل نگهداری می‌شود و چه نهادی وجود دارد که بتواند امنیت نگهداری این دارایی‌ها را تضمین کند.»
او تأکید کرد که پس از ماجرای صرافی اف‌تی‌ایکس، مفهوم اثبات ذخایر و رزرو دارایی کاربران در جهان پررنگ‌تر شده است. اثبات ذخایر (Proof of Reserves) یا به اختصار PoR فرایندی است که ثابت می‌کند حجم دارایی‌های مشتریان که توسط یک صرافی رمزارزی یا مؤسسه مالی نگهداری می‌شود، با حجم دارایی‌هایی که شرکت به نمایندگی از مشتریان ذخیره می‌کند مطابقت دارد.
این فرایند یکی از راه‌کارهای اصلی تبلیغ‌شده برای سرمایه‌گذاران رمزارز است تا از طریق آن اطمینان حاصل کنند که وجوه‌شان در ایمنی کامل قرار دارد. از طرفی برای صرافی‌های رمزارزی نیز ابزاری کارآمد و مفید است که می‌توانند از طریق آن اعتمادسازی کرده و ثابت کنند که حساب و کتاب‌شان درست و اصولی است و از نظر دارایی قادر به پوشش دادن معاملات و برداشت‌های مشتریان و سرمایه‌گذاران خود هستند. اثبات ذخایر معمولاً توسط یک حسابرس شخص ثالث که وظیفه تجزیه و تحلیل دارایی‌ها و بدهی‌های پلتفرم معاملاتی ارز دیجیتال را بر عهده دارد اجرا می‌شود.
این حسابرسان ادعاهای مبنی بر دارایی و ذخایر مطرح‌شده از سوی صرافی‌های رمزارزی را تأیید کرده و در اختیار عموم قرار می‌دهند تا مشتریان نیز از اثبات ذخایر صرافی مورد نظر مطلع شوند.
از نظر تئوری، این فرایند تضمین می‌کند دارایی‌های مشتریان که نزد صرافی نگهداری می‌شوند، با پشتوانه یک به یک (۱:۱) توسط ذخایر متعلق به صرافی پشتیبانی می‌شوند.
فلاح در خصوص توجه صرافی‌ها به اثبات ذخایر پس از فروپاشی اف‌تی‌ایکس توضیح داد: «صرافی‌های بزرگ جهانی در ادامه این ماجرا رزرو کاربران خود را به صورت عمومی اعلام کردند تا اعتماد کاربران و نهادهای نظارتی را جلب کنند. به همین علت می‌گوییم فعالیت در صرافی معتبر اهمیت دارد؛ این موضوع به اصل تبدیل شده که صرافی‌ها دارایی خود را اعلام کنند.»
به گفته فلاح، کوینکس از آن دست صرافی‌های خارجی بود که چنین چیزی را اعلام نکرد و اطلاع دقیقی از میزان دارایی آن موجود نیست؛ در صورتی که اطلاع از دارایی واقعی یک صرافی، از پارامترهای معتبر بودن صرافی است.
فلاح توضیح داد که کسب‌وکارهای رمزارزی ایرانی با چالش مهم‌تری در حوزه اثبات ذخایر روبهرو هستند: «صرافی‌ها باید تمام کلدولت‌ها و هات‌ولت‌های خود را در جهت اثبات ذخایر خود اعلام کنند. بسیاری از صرافی‌های داخلی بخشی از دارایی خود را پنهان میکنند و علت آن تحریم‌های تحمیلی علیه کشورمان است.»
به گفته مدیرعامل آبان‌تتر یک صرافی داخلی ممکن است همه دارایی کاربران را داشته باشد، اما با اعلام عمومی آن و انتشار ولت‌ها، ممکن است دارایی‌اش با توجه به تحریم‌ها بلوکه شود. فلاح تأکید کرد: «به جرئت می‌گویم صرافی‌های معتبر ایرانی مایل به اعلام اثبات ذخایر خود هستند اما به دلیل شرایط تحریمی، قادر به این کار نیستند.»
رگولاتوری با ایجاد محدودیت‌های غیرمنطقی، کاربران را به صرافی‌های خارجی سوق می‌دهد
یکی از وظایف رگولاتور، تنظیم‌گری و قانون‌گذاری با هدف حفظ حقوق کاربران است. با توجه به اینکه کوینکس یک صرافی خارجی است، رگولاتور نمی‌تواند برای پیگیری حقوق کاربران ایرانی، فعالیت قانونی مشخصی در این پرونده داشته باشد. اما از آنجا که تصمیم‌های رگولاتوری تأثیر مستقیمی بر رفتار کاربران دارد، این سوال مطرح می‌شود که نقش رگولاتور داخلی در فعالیت کاربران در اکسچنج‌های خارجی چیست؟
فلاح در این خصوص توضیح داد: «رگولاتور مسئول فعالیت کاربران در صرافی‌های خارجی و گاه نامعتبر است؛ ما در شرایطی هستیم که رگولاتور، صرافی‌های داخلی را در ارائه خدمات محدود می‌کند یا آن را به‌صورت شفاف قانون‌گذاری نمی‌کند یا قانون‌گذاری را به نهادهای پایین‌تر و اجرایی می‌سپارد.»
به گفته مدیرعامل آبان‌تتر، نهادهای اجرایی لزوماً دانش کارشناسی این حوزه را ندارند و به‌صورت سلیقه‌ای عمل میکنند. او ادامه داد: «در بسیاری از سرویس‌ها اشکال شرعی وجود ندارد، ولی در ایران آن را محدود میکنند و به این دلیل کاربر به سمت استفاده از محصولات و پلتفرم‌های خارجی سوق داده می‌شود. رگولاتور در تلاش است با نظارت بر صرافی‌های داخلی در جهت حفظ منافع کاربر بکوشد اما گاهی صرافی‌ها را با چنان محدودیتی‌های دست‌وپاگیر و غیرمنطقی روبهرو می‌کند که کاربر ترجیح می‌دهد در پلتفرم خارجی هرچند نامعتبر فعالیت کند.»
فلاح تأکید کرد: «بخش دیگر وابسته به فرهنگ ماست؛ همان فرهنگی که می‌گوید هر چیز خارجی بهتر است. در کوتاه‌مدت نمی‌توان این فرهنگ را تغییر داد.»
با این حال مدیرعامل آبان‌تتر معتقد است رگولاتور می‌تواند با آموزش و آگاهی‌بخشی اصولی، فرایند بهبود فرهنگ را تسریع و تسهیل کرده و با بسترسازی مناسب، کاربران را به فعالیت در صرافی‌های داخلی ترغیب کند.
ضرورت همراهی و هم‌صدایی اکوسیستم رمزارز جهت احقاق حقوق کسب‌وکارها و جذب کاربران
فرهاد فلاح معتقد است از سمتی رگولاتور در کوتاه‌مدت نمی‌تواند فعالیتی برای بهبود شرایط داشته باشد و از طرفی به نظر می‌رسد در حال حاضر عزم و اشتیاق این کار را هم ندارد.
او در این خصوص توضیح داد: «بنابراین وظیفه تغییر این پارادایم فکری و تغییر بی‌علاقگی کاربران به فعالیت در صرافی ایرانی، به عهده همه اکوسیستم رمزارزی ایران است.»
فلاح بیان کرد که اگر صرافی‌های ایرانی بتوانند در کنار هم قرار بگیرند و هم‌صدا شوند یا تشکلی فعال و صاحب رسانه مانند صنف صرافی‌ها را داشته باشند، می‌توانند قدرت بگیرند و جهت احقاق حقوق اولیه کسب‌وکاری خود با رگولاتور گفت‌وگو کنند.
مدیرعامل آبان‌تتر تأکید کرد: «کسب‌وکارهای رمزارزی ایرانی در حال حاضر، حقی کمتر از حقوق اولیه هر کسب‌وکاری را دارند. هم‌صدایی می‌تواند کمک کند صرافی‌های داخلی مجوز خدماتی را دریافت کنند که در حال حاضر فقط در صرافی‌های خارجی به کاربر ارائه می‌شود.»
فلاح معتقد است با همراهی و هم‌صدایی واحد، صرافی‌ها می‌توانند خدماتی در شأن ارائه دهند و با کنار گذاشتن محدودیت‌های غیرکارشناسی (مثل تسویه نکردن تا 72 ساعت)، تجربه بهتری برای کاربران رقم بزند تا تمایل به صرافی‌های خارجی کمتر شود و بی‌اعتمادی ناشی از نبود رگولاتوری صحیح، کمرنگ شود.
او در انتها توضیح داد: «کاربر ایرانی در هر صورت در یک نقطه به صرافی ایرانی نیازمند است؛ جایی که مسئله تبدیل ریال وجود دارد. اگر بتوانیم در این تاچ‌پوینت حداقلی، به شکل مطلوبی خدمات ارائه دهیم و تجربه خوبی بسازیم، می‌توانیم شانس فعالیت کاربر در داخل را نیز بالا ببریم.»
