در دومین روز همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، نشست تخصصی «دیفای و زیست‌بوم بانکداری» برگزار شد که رضا قربانی، فرهاد اینالوئی، حسین یعقوبی، عباس آشتیانی و مهدی قائمی اصل در این زمینه سخنرانی کردند. در قسمتی از این پنل، به توییت مدیر روابط عمومی بانک مرکزی در خصوص تخلف بودن پرداخت وام با توثیق رمزارز پرداخته شد.
رضا قربانی، بنیان‌گذار کارخانه نوآوری رسانه راهکار و عضو هیئت‌مدیره نصر درباره توییت اخیر مدیر روابط عمومی بانک مرکزی گفت: «من این موضوع را نظر بانک مرکزی نمی‌دانم تا زمانی که بانک مرکزی مکتوب اعلام کند. آقای فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی هم دیروز راجع به رمزارز صحبتی داشتند. در آنجا هم خیلی به صورت واضح به این ممنوعیت اشاره نکردند؛ یک سؤال خیلی روشن را مطرح کردند که «آیا رمزارزها به ثبات اقتصادی کشور کمک می‌کنند یا ثبات اقتصادی کشور را تهدید می‌کنند؟» البته برای پرسش این سؤال خیلی دیر است. اگر شش یا هفت سال پیش این سؤال را مطرح می‌کردند، خیلی مناسب‌تر بود.»
او در ادامه توضیح داد: «یادم هست زمانی که آقای همتی در بانک مرکزی بودند در نامه‌های محرمانه‌ای که می‌نوشتند با یک نگاه تحقیرآمیز به موضوع نگاه می‌کردند و کسانی را که از رمزارزها در فضای بانکی صحبت می‌کردند شیفتگان تکنولوژی می‌دانستند. مهم‌ترین فرصت‌ها آن زمان از دست رفت و اکنون دیگر خیلی دیر است. ما اگر بخواهیم درباره این موضوع که رمزارزها ثبات اقتصادی را بیشتر می‌کنند یا کمتر، صحبت کنیم، به نظرم این سؤال به این می‌ماند که نوار وی‌اس‌اچ خوب است یا بد! باید توجه داشته باشیم که این موضوع دیگر تمام شده است.»
بانک مرکزی در ابتدای راه پذیرش رمزارزها
رضا قربانی با اشاره به اینکه من به دوستان بانک مرکزی می‌گویم که دوره رمزارز به پایان رسیده، گفت: «ما در این پنل درباره دیفای صحبت می‌کنیم، ولی همچنان در گیرودار این هستیم که آیا بیت‌کوین خوب است یا بد. اصلاً این موضوع دیگر تمام شده و این سؤال برمی‌گردد به سه یا چهار سال پیش. بسیار خوشحالم که آقای فرزین بسیار منطقی صحبت کردند و سؤال پرسیدند، ولی ممکن است یک نوبل‌برده اقتصاد به آن جواب منفی و یک نوبل‌برده دیگر به آن پاسخ مثبت بدهد؛ در واقع جواب این پرسش اصلاً روشن نیست.»
بنیان‌گذار کارخانه نوآوری رسانه راهکار درباره ضرر داشتن یا مفید بودن رمزارزها خاطرنشان کرد: «آقای فرزین گفتند که از سمت کسب‌وکار به رمزارزها نگاه نمی‌کنند ولی من به‌عنوان کسی که در این فضا هستم از سمت کسب‌وکار به آن نگاه می‌کنم. بله، برای کسب‌وکار دارای منفعت است ولی نمی‌دانم برای اقتصاد منفعت آن از ضررش بیشتر است یا کمتر. بانک مرکزی توانایی آن را داشته، اما فرصت طلایی را از دست داده است. برای بعضی از مسائل دیگر دیر است. من فضای بانکی و دیفای را در تضاد نمی‌بینم. بانک در یک جایی به سمت دیفای حرکت می‌کند؛ همان‌طور که به سمت فین‌تک رفته و من این داستان دوگانه را درک نمی‌کنم.»
او با اشاره به اینکه بیت‌کوین به طور خاص و در کل، رمزارزها و دیفای نیامده‌اند که واسطه‌ها را حذف کنند، تأکید کرد: «این خیلی نکته مهمی است. واسطه سر جای خود قرار دارد. واسطه را قرار است با کد یا اپلیکیشن جایگزین کنند. ما در 15، 20 سال گذشته به آن رسیدیم، پس به دوران حاکمیت کد وارد می‌شویم؛ یعنی حاکمیت افراد و اشخاص به حاکمیت کد تبدیل می‌شود.»
رضا قربانی در ادامه اضافه کرد: «مثال ساده حاکمیت کد به وندینگ ماشین‌ها می‌ماند؛ در آن پولی قرار می‌دهید (چه اسکناس و چه کارتی) و یک محصول به شما ارائه می‌دهد و در واقع یک رفتار مشخص دارد. این قرارداد هوشمند چیز عجیبی نیست. این موضوع در فضای انفورماتیک همیشه پشت کامپیوتر بوده و اکنون به روی کد منتقل شده است. به جای اینکه به فردی مراجعه کنیم، به کد مراجعه می‌کنیم و این کار خوب است یا بد، در این لحظه نمی‌توانم با قطعیت پاسخ این سؤال را بدهم. ما دوران الکترونیکی را پشت سر گذاشته‌ایم و درگیر دوران دیجیتالی‌بودن هستیم و درباره کمی جلوتر از آن صحبت می‌کنیم که دنیا نیز به سمت آن حرکت کرده و در مورد ما نیز در جاهایی که حواس رگولاتور نبوده عده‌ای به سمت آن رفته‌اند. اینکه خوب است یا خیر را نمی‌دانم.»
او درباره رویکرد سایر کشورها در قبال رمزارزها گفت: «این بحث مربوط می‌شود به آینده پول که اتفاقاً مصداق جدی آن CBDCها هستند. در همین روزی که ما با هم صحبت می‌کنیم کشور دیگری مانند امارات یک چشم‌انداز 10ساله را مشخص کرده و گفته که در 10 سال آینده بیش از 20 هزار میلیارد دلار ارزش در این فضاها ایجاد خواهد شد. مثلاً در هوش مصنوعی کنش‌پذیر، پایان بیماری و اصلاح ژن، فرصت‌های پایدار، جا‌به‌جایی سریع، پایان کمبود آب و غیره. من دو حوزه آن را خیلی می‌پسندم؛ یکی از آن امور مالی یکپارچه است و یکی دیگر محافظت در برابر فریب دیجیتالی. در نتیجه امارات که به ما نزدیک هم است، درباره یک بازار ۲۰ هزار میلیارد دلاری در ۱۰ سال صحبت می‌کند که در حال خلق آن است. در فضای امور مالی که وارد می‌شود دیگر مهم نیست که این موضوع مربوط می‌شود به بانک، بیمه، بورس، سهام، ملک یا کریپتو و در واقع از آن عبور می‌کنیم، زیرا اساساً فضای مالی یک فضای لذت‌بخش نیست؛ حتی در کریپتو.»
جدا بودن دیفای از سیفای
عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران در مورد امور مالی کشور می‌گوید: «من معتقدم که دیفای از سیفای جداست. سیفای از دیفای یاد می‌گیرد. یک توصیه هم کردم که توزیع‌پذیر کردن خودش یکی از الگوهایی است که بانکداری می‌تواند از دیفای یاد بگیرد و از آن آینده محتمل تا حدودی در حال حاضر بترسد. به نظرم پروژه ریال دیجیتال یک هوشمندی بود و در چند مقاله در دنیا نیز نوشته شده بود که قاتل رمزارزهایی مانند بیت‌کوین در نهایت CBDCها و استیبل‌کوین‌ها خواهند بود؛ یعنی رگولیشن.»
او درباره لزوم حرکت بانک‌ها به سمت فین‌تک‌ها توضیح داد: «بانک‌ها اگر بخواهند توزیع‌شدگی را یاد بگیرند چاره‌ای ندارند جز اینکه به سمت فین‌تک‌ها بروند. در واقع داستان فین‌تک و بانکداری این است: یک بانک هست با یکسری شعب دیجیتال که بانک در مرز آن گیر می‌کند و چیزی که مرز را در خلاقیت و سرویس‌دهی از بین می‌برد، فین‌تک است. در واقع بانک‌ها باید از این موضوع ذوق‌زده باشند که چنین موجودیتی وجود دارد که می‌تواند آن مرز را بردارد و جلو برود و یکسری کارها را انجام دهد؛ کارهایی که شاید برای خود بانک به دلیل مقررات سنتی دست‌وپاگیرتر باشد. در نتیجه توزیع‌پذیر شدن و شفاف‌سازی تصمیمات بانک‌ها یکی از الگوهایی است که بانک‌ها می‌توانند از دیفای یاد بگیرند.»
مفید یا مضر بودن رمزارزها برای اقتصاد
مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران با اشاره به این سؤال که «آیا رمزارزها برای اقتصاد ما خوب هستند یا خیر؟» گفت: «من هم فکر می‌کنم سؤال اشتباهی است، ولی برای این سؤال دیر نیست. اما از جای دیگر اشتباه است مثل اینکه بپرسیم هوا برای اقتصاد ما خوب است یا طلا برای اقتصاد ما خوب است؟ یا دلار برای اقتصاد ما خوب است یا خیر؟ ما درباره یک کلاس جدید دارایی و یک اتفاق جدید صحبت می‌کنیم و نباید هیچ‌وقت معلول را با علت اشتباه بگیریم. اگر بخشی از ثروت جهان به سمت رمزارزها و دارایی‌های رمزنگاری‌شده می‌رود و جذب می‌شود، طبیعی است. همان‌قدر طبیعی مانند روزی که طلا کشف شد و بخشی از ثروت جهان را به سمت خودش جذب کرد.»
او ادامه داد: «مانند هر چیزی که یکسری ویژگی‌ها مانند فاسدنشدن، کمیابی، تقسیم‌پذیری، قابلیت انتقال و… داشته باشد همیشه ارزشمند است. این سؤال که برای اقتصاد خوب است یا خیر، اگر بد باشد چه کاری باید انجام داد؟ نباید به نحوی صحبت کنیم که انگار می‌توانیم کاری انجام دهیم. ما نمی‌توانیم برای طلا کاری انجام دهیم. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که تخصیص ارز برای واردات رمزارز را انجام ندهیم. این به نظر من نهایت و غایت آن چیزی است که رئیس‌کل بانک مرکزی ما باید به آن توجه کند یا در یکسری تصمیمات کج‌سلیقگی داشته باشند. مانند اینکه در 10 دی‌ماه سال 1396 مؤسسات مالی و بانک‌ها را از ورود به این حوزه منع کردند.»
عباس آشتیانی در مورد نگرانی بانک مرکزی در خصوص مسئله پول‌شویی به‌واسطه رمزارزها اظهار کرد: «آقای فرزین نکته دیگری هم گفتند که نگرانی پول‌شویی توسط ابزارها را دارند. این نگرانی درستی است؛ اما باز هم مرکز اطلاعات مالی ایران، شورای عالی مبارزه با پول‌شویی و شورای عالی مبارزه با پول‌شویی وزارت اقتصاد و شوراهای عالی مبارزه با پول‌شویی‌های مختلف دیگری برای این موضوع داریم که می‌توانند دغدغه‌مند این مسئله باشند.»
او در ادامه اضافه کرد: «راه‌حل آن هم در دنیا در سال 2017 کشف شد و گفتند اکنون که این پدیده ناگزیر است، حداکثر مشاهده‌پذیری و شفافیت را باید برای آن فراهم کنیم. پس چکار کنیم؟ آن را ترویج دهیم؟ خیر. آن را ترویج نمی‌دهیم ولی از پلتفرم‌های داخلی‌مان نیز حمایت می‌کنیم که حداکثر مشاهده‌پذیری را داشته باشیم. این است که میزان جرائم و استفاده از کریپتوکارنسی‌ها برای همه جرم‌ها هنوز به پنج درصد ابزارهای مالی نرسیده و با قدرت همچنان اسکناس و ارز فیات بیش از 90 درصد از جرائم مالی را تشکیل می‌دهند. علت هم این است که برای مجرم باهوش، رمزارز آخرین گزینه است زیرا خیلی شفاف است.»
مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران با اشاره به اینکه ما دغدغه رئیس‌کل بانک مرکزی را می‌پذیریم، گفت: «راهکار آن هم حمایت از کسب‌وکارهای داخلی است. همه کشورها این سیاست را دارند و کسب‌وکارهای داخلی‌شان را محدود نمی‌کنند. خبر خوشحال‌کننده حرف‌شان نیز این بود که می‌خواهیم در حوزه رمزارزها تجدید نظر کنیم که بسیار عالی است و امیدواریم از سیاست‌های محدودکننده قبلی فاصله بگیرند.»
اطلاع‌رسانی مدیر روابط عمومی بانک مرکزی درباره دریافت وام با توثیق رمزارز
مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران درباره اطلاع‌رسانی مدیر روابط عمومی بانک مرکزی در مورد تخلف بودن پرداخت وام ریالی با توثیق رمزارز توضیح داد: «موضوع توییت آقای قمری‌وفا همان موضوع توزیع‌پذیر شدن اقتصاد است. کریتوکارنسی به‌عنوان یک جایگزین دارایی، یک دارایی رمزنگاری‌شده است و بر اساس تعاریف ارائه‌شده، قابل انتقال و ارزشمند است. حالا که این‌گونه است، اتفاق جالبی می‌تواند بیفتد و برای اولین‌بار یکی از دارایی‌هایی که مردم برای فرار از تورم و حفظ ارزش پول‌شان می‌خرند بتواند کاربردپذیر و مشاهده‌پذیر نیز شود و حتی سرعت انتقالش نیز کم شود.»
عباس آشتیانی در ادامه گفت: «من فکر می‌کنم این توییتی که زده شد علاوه بر ایراد نگارشی فارسی که داشت، خیلی شتاب‌زده انجام شده و احتمالاً ما شاهد شروع کاربردپذیری این کلاس دارایی برای واردات و صادرات و تأمین نیاز خرد ارزی کشور خواهیم بود که اتفاق کاملاً درستی است. ما همیشه آرزویمان بوده که طلا را به چرخه اقتصاد برگردانیم و نتوانستیم. این آرزو احتمالاً در دارایی‌های رمزنگاری‌شده شدنی شود.»
بانک مرکزی ناچار به پذیرش حوزه رمزارزهاست
مهدی قائمی اصل، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی هم در این‌باره گفت: «همان‌طور که دوستان اشاره کردند، برای بانک مرکزی راهی برای پذیرش و عدم پذیرش این حوزه باقی نمانده است. این مفهومی است مانند جریان آب که مسیرش را پیدا می‌کند و به هر حال ذینفعان این اکوسیستم به‌اندازه کافی قدرتمند هستند. ما حاکمیت کد را مشاهده می‌کنیم. دیجیتالیزه شدن دارایی‌ها شاید اکنون در بازار اوراق رهنی ایالات متحده نیز وجود داشته باشد؛ در نتیجه چه تفاوتی دارد با اینکه ما کریپتو را به پشتوانه یا سند یک منزل تبدیل کنیم؟»
او در ادامه توضیح داد: «اتفاقاً لیکوئیدبودن و ارزش‌گذاری در لحظه‌ای که به‌صورت رقابتی و جهانی انجام می‌شود، رصد اطلاعاتی آن حجم از پشتوانه و آستانه‌های ورود و خروج مشتری و عرضه‌کننده اعتبارات را به‌راحتی مشخص می‌کند و طبعاً ما از این ابزار استفاده خواهیم کرد. یک مقدار اینرسی رگولاتور یا احساس ناآشنایی در مشتریان ممکن است باشد، اما به هر حال ما به این نقطه خواهیم رسید و اکنون در مسیر گذار هستیم. شاید اگر بتوانیم این مسیر را هرچه زودتر طی کنیم، سیستم با نقاط ضعف کمتری مواجه شود.»