در دنیای رمزارز که ادعا می‌کند که ما بی‌واسطه بوده و خواهان خلق جهان هستیم، آیا به جایی رسیده‌ایم که چالش اعتماد وجود نداشته باشد؟ علی جهانی، هم‌بنیان‌گذار و رئیس هیئت‌مدیره بیت‌پین در این باره می‌گوید: «این جایی است که ما، صرافی‌های رمزارز در آن حضور داریم و به ناچار به دلیل اینکه کاربرد کریپتوکارنسی در حال حاضر سرمایه‌گذاری است، باید بگویم که مردم نیازمند واسطه‌ای هستند تا بتوانند سرمایه‌گذاری را انجام دهند. درست است که رؤیای بیت‌کوین این بود که هیچ واسطه‌ای وجود نداشته باشد اما صرافی‌ها واسطه‌ای هستند که برای تبادلات کریپتوکارنسی استفاده می‌شوند.»
او در ادامه توضیح می‌دهد: «با اینها ما باز به اعتماد کردن به یک نهاد واسطی به نام صرافی کریپتوکارنسی احتیاج داریم. ما آمده‌ایم که در این فضای رمزارزی، تریدرها و معامله‌گران را به هم متصل کنیم و علاوه بر وصل کردن فروشنده‌ها و خریداران در بازارهای مختلف، بازار ایران را به بازار جهانی وصل کنیم. در واقع می‌توانم بگویم ما علاوه بر اینکه بیت‌کوین را در داخل ایران معامله می‌کنیم، به یک بازار جهانی با یک مارکت‌کپ سنگین و هم‌گام با قیمت جهانی متصل هستیم. این موضوع ارزشمندی است اما زمانی که می‌خواهیم به یک صرافی کریپتوکارنسی اعتماد کنیم، مفهومی به نام solvency (توانایی پرداخت بدهی) مطرح می‌شود و اصطلاحاً می‌گوییم که صرافی کریپتوکارنسی solvent است.»
توانایی پرداخت بدهی در صرافی‌های رمزارزی
هم‌بنیان‌گذار بیت‌پین در این مورد مطرح می‌کند: «زمانی این اصطلاح را به کار می‌بریم که بیت‌کوینی در کیف پول صرافی کریپتوکارنسی نگهداری کنید و مطمئن باشید که حتماً این صرافی آنقدر بیت‌کوینی که شما دارید را داراست. در واقع باید بگوییم که دارایی‌های این صرافی، بیشتر از بدهی‌های آن است، در این صورت می‌گوییم که این صرافی solvent است. اما اگر این اتفاق نیفتد؛ یعنی شما همه کریپتوکارنسی‌های خود را در صرافی نگهداری می‌کنید که ممکن است تمام کریپتوکارنسی‌هایی که به مردم بدهکار است را نداشته باشد. در اینجا مسئله به وجود می‌آید؛ یعنی اگر یک روزی همه مردم دنیا بخواهند همه بیت‌کوین‌های خود را برداشت کنند ممکن است همه کریپتوکارنسی‌ها وجود نداشته باشد.»
اثبات ذخایر صرافی‌های رمزارزی
علی جهانی عنوان می‌کند: «اینجا جایی است که مفهومی به نام اثبات ذخایر مطرح می‌شود. اثبات ذخایر در واقع عملیاتی است که صرافی به کاربرانش نشان می‌دهد ما همان‌قدری که به شما بدهکاریم واقعاً کریپتوکارنسی داریم. در واقع به نحوی باید این موضوع را نشان دهد. قسمت ساده ماجرا اثبات دارایی‌هاست. در حال حاضر صرافی‌های کریپتوکارنسی دنیا با توجه به حواشی‌ای که به‌خصوص بعد از سال ۲۰۲۲ برای صرافی اف‌تی‌ایکس افتاد، گفتند ما می‌خواهیم ثابت کنیم آنقدری که دارایی نزد ما دارید را واقعاً نگه می‌داریم. آنها یک فایل منتشر کرده و در آن تمام آدرس‌های تحت اختیار خود را منتشر کردند که در هر کدام از این آدرس‌ها برای مثال اتریوم وجود دارد. همچنین باید اثبات کنند که این آدرس‌ها متعلق به خودشان است.»
حریم خصوصی کاربران
جهانی در ادامه بیان می‌کند: «قسمت سخت‌تر ماجرا این است که افشا کنند من چقدر بدهکار هستم. راه حل ساده آن این است که لیست همه کاربرهایشان را منتشر کند و اعلام کند که هر کدام چقدر دارایی دارند. اما این روش را نمی‌شود اجرا کرد؛ به این دلیل که حریم خصوصی کاربر مهم است. در واقع اگر ما این اطلاعات را منتشر کنیم، حریم خصوصی کاربر را زیر سؤال می‌بریم. در واقع اصل و اساس کریپتو این بود که حریم خصوصی لو نرود، پس ما نمی‌توانیم لیست کاربران را منتشر کنیم. برای این موضوع راهکاری مطرح می‌شود به نام «اثبات دانش صفر» که به اختصار به آن zk می‌گویند. کارکرد آن این است که ما بدون اینکه دیتا‌هایی به شما منتقل کنیم، اثبات کنیم حرف‌مان درست است؛ بدون اینکه بخواهیم لیست کاربران را منتشر و دارایی تک‌تک کاربران را به شما اثبات کنیم.»
هم‌بنیان‌گذار بیت‌پین در مورد روش اثبات دارایی در صرافی‌ها می‌گوید: «ما باید ثابت کنیم که همه دارایی‌ها را داده‌ایم و ثابت کنیم که هر کاربر نزد ما چه میزان بدهی دارد. برای این کار باید مفهومی با عنوان «تابع هش» را معرفی کنیم. این تابع یک تابع و مفهوم رمزنگاری است که تاریخچه آن به سال‌ها قبل از بیت‌کوین برمی‌گردد. تابع هش، یک ماشین رمزنگاری است که یک ورودی تحویل گرفته و یک خروجی ارائه می‌دهد. این خروجی رمزنگاری‌شده است. این تابع هش یکسری خواص بسیار مهم دارد که در فناوری بلاکچین از آن استفاده می‌شود، اما مهم‌ترین خاصیت آن که در اینجا مورد بحث ماست، این است که تابع یک‌طرفه است؛ به این معنا که اگر شما خروجی این کار را داشته باشید هیچ وقت نمی‌توانید به ورودی آن برسید.»
درخت مرکل در اثبات ذخایر صرافی‌ها
استفاده از این تابع در بحث اثبات ذخایر به این گونه است که صرافی کریپتوکارنسی‌ها به جای اینکه لیست همه کاربران را منتشر کنند از چیزی به نام «درخت مرکل» استفاده می‌کنند که یک ایده ریاضی است. علی جهانی در ادامه توضیح می‌دهد: «این ایده به این شکل است که شما به جای اینکه یک جدول منتشر کنید، یک درخت دارید که هر کدام از برگ‌های پایینی آن یک بلاک از دیتا‌های شماست و در هر کدام از این نودها یک هش قرار می‌گیرد. هر یک قدم در این درخت، از بین دو برگ پایینی، هش دریافت می‌کند و به بالا می‌آید و در هر مرحله‌ای که هش دریافت می‌کند از بالای درخت به پایین درخت نمی‌توان آمد. در واقع ایده اصلی این درخت این است که هش بالایی را در بلاکچین منتشر می‌کند.»
او در ادامه اضافه می‌کند: «نکته هش این است که اگر ورودی آن یک بیت تغییر کند، همه هش نیز تغییر خواهد کرد؛ بنابراین شما می‌توانید مطمئن باشید که اگر دیتای شما یک بیت عوض شده باشد و صرافی یک بیت از دیتای شما را دستکاری کرده باشد دیگر آن هش، هشی که اعلام کرده، نخواهد بود و برای اینکه این موضوع اثبات شود نیاز به داشتن کل دیتا‌ها نیست، بلکه فقط در اختیار داشتن نودها کافی است و هش‌ها به مرحله بعد می‌روند و به این ترتیب شما به هش اصلی خواهید رسید. در اینجا مطمئن می‌شوید که دیتا‌ها و بدهی شما در صرافی دیده می‌شود و به جای اینکه کل دیتا‌های کاربران را در اختیار داشته باشید فقط بخشی کوچکی از این دیتا‌ها را در اختیار دارید. با این اعتبارسنجی ساده، درخت مرکل را حل و اعلام می‌کند که بدهی شما دیده شده یا خیر.»
استفاده از درخت مرکل در ایران
علی جهانی با اشاره به اینکه ممکن است برای شما سؤال ایجاد شود که اگر همه‌چیز اینقدر واضح است چرا در ایران با آن کار نکردیم، عنوان می‌کند: «یک خطر بسیار بزرگ در این حوزه وجود دارد و آن هم این است که شاید ما بتوانیم با ایده درخت مرکل بدهی‌ها را اثبات کنیم، اما زمانی که بخواهیم دارایی‌هایمان را به شما نشان دهیم باید همه آدرس‌ها را منتشر کنیم. اگر این کار را انجام دهیم به این معناست که همه آدرس‌ها در فضای بین‌المللی لو می‌رود و اتفاقی که می‌افتد این است که به دلیل بحث تحریم، آدرس تمام کاربرانی که با صرافی‌های ایرانی در ارتباط هستند، تحریم می‌شود. همچنین تمام صرافی‌های خارجی این آدرس‌ها را بلاک می‌کنند که در این حالت حتی دارایی را هم نمی‌شود از آن جابه‌جا کرد. زمانی که این اتفاق بیفتد دیگر نمی‌توانیم به بازار جهانی متصل شویم و در بهترین حالت اگر هنوز هم به دارایی‌مان دسترسی داشته باشیم در ایران محصور می‌شویم و دیگر به بازار جهانی متصل نخواهیم شد که این اتفاق بسیار بدی است.»
از حسابرس‌های مستقل نمیشه استفاده کرد برای اثبات دارایی صرافی ها؟