چرا از رکودهای فعلی نباید هراس زیادی داشته باشیم؟

دهه ۲۰۰۰ دوران رکود دات‌کام‌ها بود. در سال ۲۰۰۱ قیمت سهام آمازون به پایین‌ترین حد خود رسید. در آن دوران یک نظرسنجی از آمریکایی‌ها انجام شد تا میزان تمایل‌شان به افزایش باند اینترنت را بپرسند. اکثرشان پاسخ منفی دادند؛ زیرا ایمیل محبوب‌ترین کاربرد اینترنت بود و در نتیجه آنها نیازی به افزایش پهنای باند نمی‌دیدند.

علاوه بر آن، آکادمی ملی علوم در فهرست اختراعات بزرگ قرن گذشته اینترنت را در رده سیزدهم پس از تلویزیون و رادیو قرار داد. آن روزها تصور این بود که اینترنت اختراع جالبی است، اما استفاده از آن محدود است و مکان مناسبی برای تجارت نیست. همان زمان برخی توسعه‌دهندگان و بنیان‌گذاران وب ۲ را پایه‌گذاری کردند.

یعنی توانستند اینترنت را از یک رسانه که صرفاً برای مطالعه بود، به جایی برای خلق‌کردن و نوشتن تبدیل کنند. مهم‌ترین نوآوری در این دوره صفحات وب بود که به‌صورت پویا و بدون نیاز به بارگیری دوباره به‌روز می‌شد. این کار به کمک اِی‌جکس (AJAX) میسر شد؛ ای‌جکس مجموعه‌ای از استانداردها و فناوری‌هاست که امکان تعامل آسان کاربر با وب را فراهم کرد.

یکی از نکات قابل توجه در آن دوره این بود که مهندسان و بنیان‌گذاران وب ۲ صرفاً در ساعات پس از کار یا آخر هفته‌ها درباره این نوآوری‌ها صحبت می‌کردند. در طول هفته و در ساعات کاری آنها مشغول کاری بودند که به فناوری‌های اصطلاحاً جدی مربوط بود.

آن زمان دیدگاه عمومی این بود که محصولات وب ۲ اسباب‌بازی‌هایی هستند که نمی‌توانند به یک کسب‌وکار واقعی شکل دهند. این برای من درس بزرگی شد. مدتی طول کشید تا آن را یاد بگیرم و سرانجام هم مجموعه‌ای از پست‌های وبلاگی درباره‌اش نوشتم. برای مثال «چیز بزرگ بعدی از یک اسباب‌بازی آغاز می‌شود». وب ۲ فریبنده بود، زیرا امکانات زیادی برای طراحی محصولات جدید در اختیار می‌گذاشت. برای مثال «اگر این ویژگی و آن ویژگی را با هم ترکیب کنید، چه محصولی به دست خواهد آمد؟».

در سال ۲۰۰۵، یاهو دو خرید مهم کرد؛ فلیکر (Flickr) و دلیشس (Delicious). این حرکت بزرگی برای وب ۲ بود. تا پیش از آن وب ۲ یک سرگرمی فرض می‌شد، اما شرکتی مثل یاهو، وب ۲ را به بخشی از راهبرد خودش تبدیل کرد. این زمانی بود که
وب۲ به جریان اصلی فناوری تبدیل و کسب‌وکارهای زیادی به وب ۲ منتقل شد.

علاوه بر آن، کارآفرینان جدیدی نیز وارد این فضا شدند. اینجا بود که رقابت از اینکه ایده خلاقانه‌ای تولید شود، به عملکرد منظم تغییر کرد. در سال ۲۰۰۷ وب ۲ محوریت یافت. تعداد کاربران فیس‌بوک از ۱۰ میلیون نفر گذشت؛ توییتر در حال رشد بود و گوگل، یوتیوب را خرید.

سپس بحران مالی ۲۰۰۸ رخ داد و همین امر موجب شد که بودجه فناوری قطع شود. با وجود ناامیدی و بدبینی عده‌ای و با وجود دشواری‌هایی که بسیاری از مردم در این دوران متحمل شدند، سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ به یک عصر طلایی تبدیل شد. برای مثال اپل برنامه‌های آیفون خود را در سال ۲۰۰۸ منتشر کرد؛ بنابراین در تولید تلفن‌های همراه انقلابی به وجود آمد و تقریباً تمام اپلیکیشن‌های برتر ساخته شد.

با این وصف، وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که سه روند قدرتمند و همگرا وجود داشته است: ۱. رسانه‌های اجتماعی که جایگزین کلمه وب شد. ۲. ر ایانش ابری و ۳. ظهور گوشی‌های هوشمند.

امروز فناوری بسیار متفاوت از دهه ۲۰۰۰ است، چنان که ‌تعداد بسیار اندکی از متصدیان فناوری بر اینترنت تسلط دارند، اما در دهه ۲۰۰۰ این‌گونه بود که وب ۲ به‌عنوان یک نوآوری نادیده گرفته می‌شد. درست مانند اینکه دوستانی در حوزه فناوری دور هم جمع می‌شدند و درباره چیزهای بی‌اهمیت حرف می‌زدند، اما امروز اگر جنبش جدیدی به راه افتد، کسانی که در این فضا منافع ریشه‌دار دارند، به‌شدت واکنش نشان خواهند داد، اما به ‌هر ترتیب همان الگوهای خلاقانه هنوز هم وجود دارد.

به گمان من رمزارز و وب ۳ بهترین نوآوری است. از نظر من احساسات منفی به بازار رمزارز در این روزها بسیار شبیه به سال ۲۰۰۸ است. اگر ما در حال رفتن به سوی یک رکود طولانی هستیم، لازم است از سال ۲۰۰۸ درس بگیریم و به دو چیز فکر کنیم؛ حفظ سرمایه و تمرکز بر چشم‌انداز بلندمدت.

درس راهبردی این است که چشمان خود را کاملاً بر چرخه محصول متمرکز کنیم. چیزهایی که برای افراد باهوش جالب به نظر می‌رسد، بالاخره تحول را رقم خواهند زد. اسباب‌بازی‌ها روزی به ابزار ضروری تبدیل می‌‎شوند و سرگرمی‌های آخر هفته روزی به فعالیت‌های اصلی تغییر می‌کنند. شاید بدبین‌ها هوشمند به نظر برسند، اما در نهایت خوش‌بین‌ها هستند که آینده را می‌سازند.