رویداد نهم ژانویه هر سال توسط کارخانه نوآوری رسانه راهکار برگزار می‌شود. نوزدهم و بیستم دی‌ماه، این رویداد برای سومین سال متوالی به منظور گرد هم آمدن فعالان حوزه رمزارز و بلاکچین کشور برگزار خواهد شد. محمدرضا شرفی، نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران، یکی از فعالان این حوزه است که به بهانه رویداد نهم ژانویه با او صحبت کرده‌ایم.
او درباره فعالیت خود در این حوزه می‌گوید: «در سال 1391 وارد حوزه بلاکچین شدم و بعد از آن در سال 1398 به انجمن زنجیره بلوک پیوستم و در انجمن دو دوره عهده‌دار مسئولیت ماینینگ بودم. بعد از آن نیز در اتاق بازرگانی نماینده مؤسسه انجمن بلاکچین و رمزارز ایران هستم.»
آخرین وضعیت کسب‌وکار ماینینگ در ایران
محمدرضا شرفی درباره آخرین وضعیت کسب‌وکار ماینینگ در ایران توضیح میدهد: «در حوزه ماینینگ مطالب بسیار زیادی جای می‌گیرد و در فعالیت نوین اقتصادی، ما درگیر بسیاری از چالش‌ها و مشکلات و یک مقدار دچار سخت‌فهمی بوده‌ایم و حتی در بخش خصوصی نیز این موضوع را شاهد هستیم. تقریباً از سال 1398 که مصوبه هیئت دولت در خصوص رسمیت دادن به حوزه استخراج به‌خصوص صنعت استخراج منتشر شد، با چالش‌های متعددی دست به گریبان شدیم. آخرین اتفاقی که افتاده این است که تقریباً در یک سال و نیم یا دو سال گذشته قصد داشتیم بتوانیم در این صنعت شاهد توسعه باشیم و صنعتگران را تا حدودی از نظر حاشیه سودشان خاطرجمع کنیم.»
او ادامه میدهد: «بیشتر بر بحث تأمین منابع این صنعت کار کردیم و مسیرها را به سمت انرژی‌های پاک سوق دادیم. در واقع اگر تأمین‌کننده، دولت باشد ما همیشه با چالش روبهرو خواهیم بود. برای کسب‌وکار نیز به هیچ عنوان منطقی نیست که بخواهد فقط از یک کانال نیازهای خود را تأمین کند و این انحصار می‌تواند هزینه‌های کسب‌وکار را افزایش دهد.»
انرژی پاک در صنعت ماینینگ
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران عنوان می‌کند: «وقتی صحبت از انرژی پاک می‌شود، شاید دیگر شاهد وارد شدن هیچ منابعی از کشور برای این صنعت نباشیم و این موضوع می‌توانست قدرت چانه‌زنی را افزایش دهد. ما با این استراتژی حرکت کردیم و با سنواتی که پس از آن وارد شد، مسیر فعالیت در حوزه استخراج رمزارز با بهره‌گیری از انرژی‌های پاک کاملاً هموار شد. اکنون نیز همه عزیزان با هماهنگی‌های انجام‌شده توسط سازمان بورس و انرژی، در این زمینه مساعدت‌های بسیار و همراهی‌های خوبی داشته‌اند. به نظرم منطقی است همه کسانی که در حوزه استخراج فعال هستند، برای حضور در بورس انرژی و معامله انرژی در آنجا یک کد بورسی داشته باشند.»
محمدرضا شرفی در این خصوص خاطرنشان می‌کند: «این نکته را باید اضافه کنم که حتی قراردادهای دوجانبه نیز در بورس انرژی قابل اجراست و تقریباً مسیرها بسیار هموار است. توصیه من به همه فعالان این است که از همین مسیر انرژی‌های پاک حرکت کنند. حتی در حال حاضر سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق و انرژی توجیه‌پذیرتر از زمانی است که ما بخواهیم به سوخت‌های فسیلی روی بیاوریم یا از برق تولیدی کشور استفاده کنیم. در واقع با توجه به مشکلات خود صنعت برق که با آن روبه‌روست بهترین پیشنهاد این است دوستانی که در این زمینه در حال فعالیت هستند هم گوشه چشمی به سرمایه‌گذاری روی تولید انرژی پاک داشته باشند؛ چراکه می‌تواند به توسعه صنعت استخراج کمک کند.»
او در ادامه اضافه می‌کند: «در حال حاضر یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور ما خود انرژی‌های تجدیدپذیر هستند که به نظرم با توجه به تابلوی سبزی که در بورس وجود دارد، قیمتی که می‌توانند در آنجا محصول خود را عرضه کنند، مقرون به صرفه باشد.»
محمدرضا شرفی در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر در تابلوی سبز بورس می‌گوید: «این مصوبه اجرایی شده و در حال حاضر روی آن کار می‌شود. در حال حاضر در کشورمان ماینرهایی را دارا هستیم که نزدیک به ۲۰ مگاوات برق تجدیدپذیر یا خورشیدی تولید کرده و همان برق را در صنعت استخراج مصرف می‌کنند.»
اجرایی شدن مصوبه استفاده از انرژی تجدیدپذیر برای ماینرها
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران در این باره توضیح میدهد: «متأسفانه اطلاع‌رسانی در کشور ما ضعیف انجام می‌شود. مورد بعدی هم این است که طبیعتاً نیاز است یک ساماندهی در این عرصه صورت گیرد. این موضوع جزو مواردی است که حتماً به آن خواهیم پرداخت و امیدواریم با ساماندهی بتوانیم بهای تمام‌شده برق مصرفی همه مصرف‌کنندگان در صنعت استخراج را به این صورت کاهش دهیم؛ در واقع زمانی که حجم را افزایش دهیم طبیعتاً قدرت چانه‌زنی در هزینه برق مصرفی نیز افزایش خواهد بافت.»
فراز و فرودهای صنعت ماینینگ
شرفی در پاسخ به اینکه آیا در حال حاضر امیدی به صنعت ماینینگ کشور هست یا خیر، عنوان می‌کند: «اگر بخواهم صادقانه پاسخ دهم خیر؛ زیرا طبیعتاً برای همه فعالان این صنعت امکان اینکه بخواهند وارد بورس و انرژی شوند مهیا نیست و از سمت دیگر سرمایه‌گذاری برای تولید برق تجدیدپذیر نیاز است. از نظر من قیمتی که در حال عرضه شدن به بسیاری از صنایع است، که ما به آن می‌گوییم خارج از چهارچوب یارانه‌ای پرداخت می‌شود، با انرژی برقی که به ماینرها تحویل می‌شود بسیار فاصله دارد. اما درباره بحث قیمت انرژی، با چالش روبهرو هستیم. در بخش صنعت استخراج، هزینه‌ای که اکنون یک استخراج‌‌کننده و بهره‌بردار در این حوزه بابت هر کیلووات ساعت برق پرداخت می‌کند با تخفیفی که در نظر گرفته شده دو هزار و 800 تومان است. برای گاز و بحث تبدیل نیز چنین شرایطی حاکم است.»
علت اهمیت ماینینگ در اکوسیستم بلاکچین و رمزارز
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران در این‌باره می‌گوید: «شاید اگر اکنون محصولی مانند بیت‌کوین در این حوزه عرضه شود و زنجیره‌ای در بلاکچین به نام بیت‌کوین داشته باشیم، دیگر از این مکانیسم اجماع استفاده‌ای نمی‌شد. اما به هر حال ما یک زنجیره‌ای را دارا هستیم که 50 درصد ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده و زمانی که چنین حجمی از ارزش در پشت این موضوع است، ما باید همچنان با قوانین آن زنجیره حرکت کنیم تا بتوانیم آن را حفظ کنیم. تا زمانی که مسیر بیت‌کوین به همین شکل ادامه پیدا کند، فکر می‌کنم آن مکانیسم همچنان پابرجا باشد. ما چندین سال است شاهدیم که مکانیسم دیگری در این فضا اجرایی نشده، اما وجود خود بیت‌کوین به‌تنهایی و تا زمانی که این ارزش بر این زنجیره است، باعث دوام و ادامه فعالیت استخراج خواهد بود.»
او درباره اهمیت صنعت استخراج عنوان می‌کند: «50 درصد مارکت به صنعت استخراج بستگی دارد و طبیعی است که امنیت زنجیره بیت‌کوین در حال حاضر برای همه حیاتی است. این‌طور نیست که زنجیره‌های دیگر اهمیت نداشته باشند؛ در واقع امنیت فعالیت و ادامه زنجیره‌های دیگر نیز به پایداری زنجیره مدیریت بیت‌کوین بستگی دارد. به نظرم تا زمانی که خود بیت‌کوین وجود دارد این مکانیسم اجماع به این صورت و استفاده از ماینینگ پابرجا خواهد بود.»
تغییرات اکوسیستم رمزارز و بلاکچین در طول یک سال گذشته
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران درباره تغییرات اکوسیستم رمزارز و بلاکچین در طول یک سال گذشته می‌گوید: «در یک سال گذشته تغییر خاصی را در این حوزه شاهد نبودیم. اگر بخواهم به نوعی درد دل کسبوکارها را مطرح کنم، باید بگویم طبیعتاً کسبوکارها به دنبال امنیت پس از فعالیت در پشت یک مجوز هستند. شاید در کشورهای دیگر به این صورت نباشد؛ اما فعالیت‌های ما مجوزمحور به حساب می‌‌آید. تعریف مجوز در فضای فناوریهای نوین به‌خصوص بلاکچین که یک مقدار با بازارهای مالی در ارتباط است، به این معناست که این حوزه، حوزه پرچالشی است که شاید اگر یک حوزه فناوری مانند نانو بود یا فقط محصول‌محور بود، می‌توانستیم بگوییم بسیار راحت‌تر می‌شد چالش‌ها را در حوزه رگولاتوری برطرف کنیم، اما این موضوع دارای مشکلاتی است.»
محمدرضا شرفی در مورد تأثیرات بازار رمزارزها خاطرنشان می‌کند: «این فناوری در حوزه اقتصاد کلان نیز تأثیرات بسیار چشمگیری دارد و طبیعی است که از سیستم کند، مسئولیت‌ناپذیری رگولاتوری‌مان و تصمیم‌گیری‌های کشور در بحث حاکمیتی توقع چابکی داشته باشیم. در فناوریهای نوین در حال حاضر چندین نسل از این فناوری گذشته و در واقع نسل چهارم این فناوری است، اما در کشور ما پس از ۱۰ سال بسیاری از مسئولان مرتبط که تصمیم‌گیر هستند همچنان شناخت درستی از این حوزه ندارند و این موضوع خود چالش بزرگی است که کسب‌وکارهای این حوزه بتوانند در محیطی امن برای سرمایه‌گذاری قرار بگیرند.»
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران در مورد نبود تغییرات در بازار رمزارزها در یک سال گذشته اظهار می‌کند: «این موضوع که تغییری را در یک سال گذشته مشاهده نکردیم به این معناست که در یک سال گذشته کل کامیونیتی درگیر رگولاتوری صرافی‌ها بودند و هنوز هم یک خروجی قابل استناد روی میز وجود ندارد و همچنان این رایزنی‌ها به هر نتیجه‌ای که می‌رسد مخالفانی را داراست، اما هیچ خروجی‌ای در یک سال گذشته در حوزه صرافی‌ها نداشته‌ایم.»
او درباره مهاجرت نخبه‌ها از کشور می‌گوید: «در حوزه‌های دیگر مانند بحث نرم‌افزار، دوستانی که در این حوزه فعالیت می‌کردند با توجه به مشکلاتی که در کشور و در بعد اقتصادی دارا هستیم، اکنون دیگر نیستند. اگر هم دوستان در ایران مانده باشند برای پروژه‌های ایرانی کار نمی‌کنند که البته از نظر اقتصادی باید به این افراد حق دهیم. هر شخصی این حق را دارد در قبال زمانی که می‌گذارد توقع منطقی داشته باشد. شاید مشکلات اقتصادی ما دلیل به وجود آمدن این چالش‌ها باشد.»
محمدرضا شرفی در مورد ناامیدی بسیاری از فعالان ماینینگ عنوان می‌کند: «در حوزه ماینینگ نیز می‌دانم خیلی از دوستانی که فعال بودند اکنون دیگر فعالیتی ندارند و بسیاری هم از صنعت استخراج خارج شده‌اند. در حال حاضر حوزه تبادل نیز نیازمند چابکی تصمیم‌گیران برای ساماندهی است.»
وضعیت قیمتی بیت‌کوین
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران درباره روند قیمتی بیت‌کوین در سال آینده خاطرنشان می‌کند: «اگر در سال آینده نیز بخواهیم درباره قیمت بیت‌کوین صحبتی داشته باشیم، می‌توانیم بهتر راجع به آن صحبت کنیم، اما به هر حال در شروع حرکت بیت‌کوین خواهیم بود. ما در سال آینده هاوینگ را نیز خواهیم داشت که خود آن باعث می‌شود در قیمت تغییر ایجاد شود. تغییر قیمت نیز طبیعتاً جذابیت این حوزه را بیشتر خواهد کرد. این تجربه را ما در سه دوره در ایران داشتیم. اگر ما از تجربیات‌مان استفاده نکنیم این چالش‌ها در ابعاد بزرگ‌تر باز هم تکرار خواهند شد؛ به دلیل اینکه به تجربیات قبلی رجوع نمی‌کنیم. امیدوارم امسال در زمینه ساماندهی حوزه تبادل، یک خروجی منطقی و مطلوب برای همه ازجمله ذینفعان، منافع عمومی کشور و حاکمیت شاهد باشیم.»
ضعف اکوسیستم بلاکچین و رمزارز ایران
محمدرضا شرفی در مورد مهم‌ترین ضعف این اکوسیستم توضیح میدهد: «به نظر من باید به فرهنگ صنفی این حوزه بیشتر پرداخته شود. ما از نظر تشکلاتی، اتحاد صنفی، وحدت رویه صنفی و حمایت‌هایی که همه باید از یکدیگر داشته باشیم با چالش‌های عدیده‌ای روبهرو هستیم. این حمایت‌ها صورت نمی‌گیرد و تا زمانی که برای خود من مشکلی پیش نیاید شاید دغدغه‌ای برای همکارم نداشته باشم. من فکر می‌کنم این موضوعات به نوعی فرهنگ اشتباهی است که جا افتاده است. اگر قرار باشد هر کسی در این حوزه با چالش روبهرو شود، این موضوع شامل من نیز خواهد شد. از نظر من نگاه و برداشت صحیح از یک حوزه می‌تواند کمک کند اصناف بتوانند با یک وحدت رویه مسیر را طی کنند.»
او ادامه میدهد: «بزرگ‌ترین مشکل به‌خصوص در تشکل‌ها این است که کسانی که وارد این فضا می‌شوند و مسئولیتی را قبول می‌کنند، بیشتر پیگیر منافع شخصی‌شان هستند تا منافع اعضای آن جمع و همین موضوع باعث می‌شود سلب اعتماد صورت بگیرد. این سلب اعتماد در طی سالیان گذشته باعث کم‌رنگ و کم‌فروغ شدن اثر تشکل‌های بخش خصوصی شده که این موضوع خود یک نوع آسیب‌شناسی است.»
محمدرضا شرفی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌شود این تلاش‌های صنفی همگراتر شود، می‌گوید: «با یک راهکار نمی‌شود به این موضوع پرداخت و باید چندین راهکار پیشنهاد و اجرا شود تا بتوانیم به یک همگرایی برسیم. اگر دقت کرده باشید در اصناف ما، به این صورت است که اگر بلایی سر همسایه بیاید ممکن است هیچ اعتنایی به این موضوع نکنیم که اینها همان فرهنگ‌های اشتباهی است که جاافتاده است. اگر این درک را داشته باشیم که چالشی که برای هر حوزه‌ای از رمزارز در کشور ایجاد می‌شود، می‌تواند بر کل اکوسیستم تأثیر بگذارد، آن زمان می‌توانیم با دیده بهتر به یک جامعه همگراتر نزدیک شویم. همان‌طور که گفتم چالش اصلی فرهنگ است که یک بخشی از قضیه را تشکیل میدهد. بخش دیگر این موضوع، کسب‌وکارهایی هستند که از طرف سایرین، مسئول انجام کاری باشند. این فرهنگ برای دولت و حاکمیت نیست و اتفاقاً مربوط به بخش‌های خصوصی است.»
موضوعاتی که نیاز است در رویداد ۹ ژانویه مطرح شود
نماینده هیئت موسس انجمن بلاکچین و رمزارز اتاق بازرگانی ایران درباره موضوعاتی که لازم است در رویداد نهم ژانویه عنوان شود، اظهار می‌کند: «کاری که در حال انجام است بسیار ارزشمند است و این ارتباطات و شبکه‌سازی به یک متولی احتیاج دارد و جا دارد از دوستانی که آن را عهده‌دار شدند تشکر کنیم؛ اما یک موضوع کوچک را هم باید اضافه کرد و آن اینکه می‌شود سازوکاری را دید که این رویدادها و گردهمایی‌ها منجر به شکل‌گیری همکاری‌های مشترک شود. شاید محل طلاقی قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها و همچنین موجب شکل‌گیری ظرفیت‌ها و زمینه همکاری‌های جدید باشد که در آن صورت می‌شود گفت که این رویداد پای خود را فراتر از رویدادهای برگزارشده گذاشته است. این کشور واقعاً به چنین رویدادهایی نیاز دارد که یکسری همکاری‌ها و ظرفیت‌های جدید شکل بگیرد و در واقع تجمیع‌های جدیدی را شکل دهد. اگر یک روزی ما بتوانیم به آن نقطه برسیم، فکر می‌کنم بتواند تحول خاصی ایجاد کند.»
او در ادامه متذکر می‌شود: «حوزه فناوری یک حوزه پیشرو است و به همین دلیل انتظار می‌رود بتوانیم مسیرهایی ایجاد کنیم که افراد دیگر این کار را انجام نداده‌اند. شاید جاذبه حوزه بلاکچین برای من همین تغییراتی بوده که در نظام‌های سنتی ایجاد می‌کرد و روش‌های سنتی را تحت‌الشعاع قرار می‌داد و به چالش می‌کشید. این همان جاذبه‌ای بود که من جذب این حوزه شدم. این موضوع که شما بتوانید از یک گردهمایی یک خروجی دریافت کنید و آن خروجی را آنالیز کرده و تعدادش را بیشتر کنید، یک دستاورد ارزشمند است.»