مهسا نجاتی / وب ۳ نسل جدید اینترنت و شکل توسعه‌یافته وب ۲ است و جدیدترین فناوری اینترنت به شمار می‌رود. این نوع اینترنت را می‌توان به‌عنوان یک بانک اطلاعاتی جامع و کامل تفسیر کرد که به زبان ساده، تمام داده‌های کاربران اینترنت را چه به صورت صدا، چه متن و هر مدل دیگری از دیتا، می‌فهمد و تفسیر می‌کند.
وب ۳ به جای یک وب که در انحصار شرکت‌های بزرگ فناوری قرار دارد، از تمرکززدایی استقبال می‌کند و عملکرد و مالکیت آن در اختیار کاربران است. در واقع قدرت را به جای شرکت‌ها، در اختیار افراد قرار می‌دهد. قبل از اینکه در مورد وب ۳ صحبت کنیم، باید بررسی کنیم که چگونه به اینجا رسیدیم.
وب اولیه
بیشتر مردم وب را به عنوان یک ستون مستمر از زندگی مدرن تصور می‌کنند. ریشه ابداع اینترنت به دهه های شصت و هفتاد میلادی برمی‌گردد. با این حال، وبی که بسیاری از ما اکنون آن را می‌شناسیم، کاملا متفاوت از تصور اولیه است. برای درک بهتر این موضوع، خالی از لطف نیست که نگاهی به تاریخچه کوتاه وب ۱ و وب ۲ بیاندازیم.
وب ۱: فقط به صورت خواندنی (Read-Only)- ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴
در سال ۱۹۸۹، در سرن، ژنو، تیم برنرز لی مشغول توسعه پروتکل‌هایی بود که به شبکه جهانی وب تبدیل می‌شد. هدف او ایجاد پروتکل‌های باز و غیرمتمرکز بود که امکان به اشتراک‌گذاری اطلاعات را از هر نقطه روی زمین فراهم می‌کند.
آغاز کار برنرز لی که اکنون به عنوان وب ۱ شناخته می‌شود، تقریبا بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ رخ داد. وب ۱ عمدتا وب‌سایت‌های ثابت متعلق به شرکت‌ها بود و تعامل تقریبا صفر بین کاربران وجود داشت که منجر به شناخته شدن آن به عنوان وب فقط خواندنی شد.
وب ۲: خواندنی-نوشتنی (Read-Write) – ۲۰۰۴ تا کنون
دوره وب ۲ در سال ۲۰۰۴ با ظهور پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی آغاز شد. به جای اینکه فقط خواندنی (read-only) باشد، این وب به صورت خواندنی-نوشتنی تکامل یافت.
به جای اینکه شرکت‌ها محتوا را به کاربران ارائه دهند، شروع به ارائه پلتفرم‌هایی برای به اشتراک‌گذاری محتوای تولیدشده توسط کاربر و تعامل کاربر با کاربر کردند.
پس از استفاده بیشتر از اینترنت توسط مردم، برخی از شرکت‌های برتر شروع به کنترل میزان و ارزش تولید محتوا در وب کردند. وب ۲ همچنین مدل درآمد مبتنی بر تبلیغات را ایجاد کرد. اما در حالی که کاربران می‌توانستند محتوا ایجاد کنند، مالک آن نبودند یا از درآمدزایی آن سود نمی‌بردند.
وب ۳: خواندنی-نوشتنی-تملکی (Read-Write-Own)
فرضیه وب ۳ توسط گاوین وود، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم اندکی پس از راه‌اندازی اتریوم در سال ۲۰۱۴ مطرح شد. گاوین راه حلی را برای مشکلی که بسیاری از پذیرندگان اولیه کریپتو احساس می‌کردند به زبان آورد: وب نیاز داشت که مردم بیشتری به آن اعتماد کنند.
به این معنا که اکثر وب‌هایی که امروزه مردم می‌شناسند و از آن استفاده می‌کنند، بر اعتماد مردم به تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌های خصوصی تکیه دارد تا در راستای منافع عمومی عمل کنند.
وب ۳ چیست؟
وب ۳ به یک اصطلاح فراگیر برای چشم‌انداز اینترنت جدید و بهتر تبدیل شده است. وب ۳ در هسته خود از بلاکچین، رمزارزها و NFT استفاده می‌کند تا قدرت را در قالب مالکیت در کاربران قرار دهد.
وب ۱ فقط خواندنی بود، وب ۲ خواندنی-نوشتنی است، وب ۳ خواندنی-نوشتنی-تملکی خواهد بود.
ایده‌های اصلی وب ۳
اگرچه ارائه یک تعریف دقیق از چیستی وب ۳ چالش برانگیز است، اما چند اصل مهم درباره ایجاد آن راهنمایی می‌کند.
وب ۳ غیرمتمرکز است: به جای اینکه بخش‌های وسیعی از اینترنت تحت کنترل و مالکیت نهادهای متمرکز باشد، مالکیت بین سازندگان و کاربران آن توزیع می‌شود.
وب ۳ به کسب مجوز نیاز ندارد: همه برای شرکت در وب ۳ به یک اندازه دسترسی دارند و هیچکس مستثنی نمی‌شود.
وب ۳ دارای پرداخت‌های بومی است: به جای تکیه بر زیرساخت‌های قدیمی بانک‌ها و پردازشگرهای پرداخت، از ارز دیجیتال برای خرج کردن و ارسال پول آنلاین استفاده می‌کند.
وب ۳ به اعتماد نیاز ندارد: به جای اتکا به اشخاص ثالث قابل اعتماد، با استفاده از انگیزه‌ها و مکانیسم‌های اقتصادی عمل می‌کند. در واقع همه کاربران وب ۳ در تصمیم‌گیری‌های آن دخیلند و در منافع آن سهم دارند.
چرا وب ۳ مهم است؟
با اینکه ویژگی‌های وب ۳ از هم جدا نیستند و در دسته‌بندی‌های مشخصی قرار می‌گیرند، برای سادگی، سعی کرده‌ایم آنها را از هم جدا کنیم تا درک آنها آسان‌تر شود.
مالکیت
وب ۳ مالکیت دارایی‌های دیجیتال خود را به روشی بی‌سابقه به کاربران می‌دهد. به عنوان مثال، بیایید در نظر بگیریم که در حال انجام یک بازی وب ۲ هستید. اگر یک آیتم درون بازی بخرید، این آیتم مستقیما به حساب شما گره خورده است. اگر سازندگان بازی حساب کاربری شما را حذف کنند، این موارد را از دست خواهید داد. یا اگر بازی را متوقف کنید، ارزشی را که روی آیتم‌های درون بازی خود سرمایه‌گذاری کرده‌اید از دست می‌دهید.
وب ۳ امکان مالکیت مستقیم از طریق توکن‌های غیرمثلی (NFT) را فراهم می‌کند. هیچ کس، حتی سازندگان بازی، قدرت سلب مالکیت شما را ندارند و اگر بازی را متوقف کنید، می‌توانید آیتم‌های درون بازی خود را در بازارهای آزاد معامله کنید و بفروشید.
مقاومت در برابر سانسور
پویایی قدرت بین پلتفرم‌ها و تولیدکنندگان محتوا به میزان قابل توجهی نامتعادل است.
در وب ۳، داده‌های شما روی بلاکچین قرار دارد. زمانی که تصمیم به ترک یک پلتفرم می‌گیرید، می‌توانید سابقه خود را با خود ببرید و آن را به رابط دیگری متصل کنید که به وضوح با ارزش‌های شما همسو می‌شود.
در وب ۲ تولیدکنندگان محتوا باید به پلتفرم‌ها اعتماد و قوانین را رعایت کنند، اما مقاومت در برابر سانسور، ویژگی اصلی یک پلتفرم وب ۳ است.
سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAOها)
علاوه بر مالکیت داده‌های خود در وب ۳، می‌توانید با استفاده از توکن‌هایی که مانند سهام یک شرکت عمل می‌کنند، پلتفرم را به‌عنوان جمعی در اختیار داشته باشید. DAOها به شما امکان می‌دهند مالکیت غیرمتمرکز یک پلتفرم را سازمان‌دهی کنید و در مورد آینده آن تصمیم بگیرید.
DAOها از نظر فنی به عنوان قراردادهای هوشمند توافق شده تعریف می‌شوند. کاربران دارای توکن در مورد نحوه مصرف منابع رای می‌دهند و این کد به طور خودکار نتیجه رای‌گیری را اعلام می‌کند.
هویت
به طور سنتی، برای هر پلتفرمی که استفاده می‌کنید یک حساب کاربری ایجاد می‌کنید. برای مثال، ممکن است یک حساب توییتر، یک حساب یوتیوب و یک حساب ردیت داشته باشید. آیا می‌خواهید نام نمایشی یا تصویر نمایه خود را تغییر دهید؟ شما باید این کار را در هر حساب انجام دهید. اما در برخی موارد با مشکل سانسور مواجه می‌شوید. با یک کلیک، این پلتفرم‌ها می‌توانند شما را از کل زندگی آنلاینتان محروم کنند. حتی بدتر از آن، بسیاری از پلتفرم‌ها از شما می‌خواهند که برای ایجاد یک حساب کاربری به اطلاعات شناسایی شخصی اعتماد کنید.
وب ۳ این مشکلات را با اجازه دادن به شما برای کنترل هویت دیجیتال خود با آدرس اتریوم و پروفایل ENS حل می‌کند. استفاده از آدرس اتریوم یک ورود واحد را در پلتفرم‌ها فراهم می‌کند که امن، مقاوم در برابر سانسور و ناشناس است. دیگر یک شرکت به عنوان مالک پلتفرم، نمی‌تواند حساب کاربری شما را مسدود کند مگر اینکه اکثریت کاربران پلتفرم این تصمیم را بگیرند.
پرداخت‌های بومی
زیرساخت پرداخت وب ۲ به بانک‌ها و پردازشگرهای پرداخت متکی است، به استثنای افرادی که دارای حساب بانکی هستند یا کسانی که در کشورهایی زندگی می‌کنند که با مشکلاتی مواجه هستند. وب ۳ از توکن‌هایی مانند اتریوم برای ارسال مستقیم پول در مرورگر استفاده می‌کند و به شخص ثالث قابل اعتمادی نیاز ندارد و محدودیت‌هایی را که بانک ها ممکن است ایجاد کنند، ندارد.
محدودیت‌های وب ۳
با وجود مزایای بی‌شمار وب ۳ در شکل فعلی آن، هنوز محدودیت‌های زیادی وجود دارد که این اکوسیستم باید آنها را برطرف کند.
دسترسی
ویژگی‌های مهم وب ۳، مانند ورود به سیستم با اتریوم، در حال حاضر برای همه با هزینه صفر در دسترس است. اما، هزینه نسبی تراکنش‌ها هنوز برای بسیاری گران است. به دلیل کارمزدهای بالای تراکنش، احتمال کمتری وجود دارد که وب ۳ در کشورهای کمتر ثروتمند و در حال توسعه مورد استفاده قرار گیرد. در اتریوم، این چالش‌ها از طریق ارتقای شبکه و راه‌حل‌های مقیاس‌بندی لایه 2 حل می‌شوند. این فناوری آماده است، اما ما به سطوح بالاتری از پذیرش در لایه 2 نیاز داریم تا وب ۳ برای همه در دسترس قرار گیرد.
تجربه کاربر
موانع فنی برای ورود به استفاده از وب ۳ در حال حاضر زیاد است. کاربران باید نگرانی‌های امنیتی را درک کنند و اسناد فنی پیچیده را متوجه شوند. ارائه‌دهندگان کیف پول برای حل این مشکل کار می‌کنند، اما قبل از اینکه وب ۳ به طور انبوه مورد استفاده قرار گیرد، پیشرفت بیشتری لازم است.
آموزش
وب ۳ پارادایم‌های جدیدی را معرفی می‌کند که نیازمند یادگیری مدل‌های ذهنی متفاوتی نسبت به مدل‌های استفاده شده در وب ۲ هستند. در اواخر دهه ۱۹۹۰، زمانی که وب ۱ محبوبیت پیدا کرد نیز روند آموزشی مشابهی اتفاق افتاد؛ طرفداران شبکه جهانی وب از تعداد زیادی تکنیک آموزشی برای آموزش مردم استفاده کردند؛ از ایجاد استعاره‌های ساده مثل بزرگراه اطلاعات، مرورگرها، گشت و گذار در وب، تا آموزش‌های تلویزیونی.
وب ۳ سخت نیست، اما متفاوت است. ابتکارات آموزشی که کاربران وب ۲ را از پارادایم‌های وب ۳ آگاه می‌کند برای موفقیت آن حیاتی است.
زیرساخت متمرکز
اکوسیستم وب ۳ جوان بوده و به سرعت در حال تکامل است. در نتیجه، در حال حاضر عمدتا به زیرساخت‌های متمرکز مثل GitHub، توییتر، Discord و… بستگی دارد.
بسیاری از شرکت‌های وب ۳ برای پر کردن این شکاف‌ها عجله دارند، اما ایجاد زیرساخت‌های باکیفیت و قابل اعتماد زمان می‌برد.
رمزارزهایی مثل پولکادات، چین لینک، فایل‌کوین، گراف، بت و… ارزهای دیجیتالی هستند که پروژه‌هایی در وب 3 دارند و در این حوزه فعالند؛ رمزارزهایی که امکان خرید و فروش آنها در نوبیتکس نیز وجود دارد.
آینده‌ای غیر متمرکز
وب ۳ یک اکوسیستم نوپا و در حال تکامل است. گاوین وود این اصطلاح را در سال 2014 ابداع کرد، اما بسیاری از این ایده‌ها به تازگی به واقعیت تبدیل شده‌اند.
ما تنها در ابتدای ایجاد یک وب بهتر با وب ۳ هستیم، اما با بهبود زیرساخت‌هایی که از آن پشتیبانی می‌کند، آینده وب ۳ روشن به نظر می‌رسد.